Rev. Dr. Miles Bronson, Vol-2

Rev. Dr. Miles Bronson, Vol-2

I watch darling papa with a great deal of anxiety. He is better than we could expect, but I can see that his great sorrow tells upon him. I often hear him weeping and praying that God may help him to be submissive and then he comes to us as cheerful; but I can see he has had a hard struggle. I try to be all a daughter can to him. Oh! If I can bring one ray of sunshine into his bleeding heart, I shall be happy! (—Marie Bronson)

‘Garorangoni bang·en napbolna sikgiparang dongaha’ ine Omedni reportko Bronson man·soe Rajasimlaona re·bana chanchioba, “mai ong·gen” ine kena paksa a·akon ga·dapenan gisikode jajaaha. Indiba Omedmang ka·oksia gnang uamangko ramao chadengdule nisooara ka·tongrangan ka·sinatako man·aha. Haida Omedan sipai ong·ani gimin an·tangni manderangko name skisoahakon! Sonibar attamchipak (1867, April 13) sokbae porikka ra·manon sak 26 manderangde napbolna tik ong·manchaaha ine nike Bronson uamangko salgipino napbolattokaha. On·kanggimin sakantian Kristona kang·kare kagiminrangsachim. Isolni jakni kam aro uamangni ku·chilrangchi kenmangija ku·rachakakoba nikaha. Gitelna gama gimiko dakkugijarangko Rajasimlao dakeahon an·tangkon bebera·a komia gita daknikpilaha. Gitelna gamchina dilgiparangko watatengon an·tango chimonggimin tangkarang dongjaoba, “Anga, inghing man·jawa ine jechakna pa·sokjaha,” aro uamangni on·kanganiko nikon aiao inmanpil·aha. Atchigital Garo Kristianrang skulkoba nanga ine aganani gimin Gnigipa Garo Skul’-ko kulie Fokira Mominkon Skigipana seoke japrako ₹10-ko on·na tik ka·jolaha. Rajasimlaona re·bae kam ka·e nikeani ja·mano indake agana:

During my whole missionary life I have never seen anything so wonderful as the work now going on among the Garos. Those two Garo assistants Omed and Ramkhe, have worked quietly and faithfully on amid ridicule, reproach, and even threat of personal violence, and have proved themselves to be reliable, trustworthy and faithful men. —Miles Bronson

Kam matchota tap mongma janggilo gadoe Goalparaona re·angpilengon gitcham dukrangde gimaangaha. ‘Kristian Song’ Rajasimlao maia ong·aha aro mikkangchina maiko dakon namgen uararasa uni gisikon gapaiaha. Mahutni mongmako ta·rakatna sike tikkelengoba, ‘bilsi 25 batpile kam ka·anio, ia a·brirang Isolko mittelna ku·rangko ong·katatgen,’ ine chanchiararasajok. Attam salniango gisiko chanchianiko chu·sokatna sike bakbakan Goalparaona sokna an·tangko draataha. An·tangni ka·gimin bilsirangoniko tosusaa gnang re·angengon ia salgnio ong·gipa obostarangan uko aiao inmanatbeaha. Konta 24 ong·srangkujaon, Rajasimlao A∙chik bebera·giparangni gitalgipa aro skanggipa mondoli ong·chenggipa giljaan Assam gimiko American Baptistrangni dongimin giljarangni dal·a gita apsan ong·na am·pilaha. Kam ka·a gimikoniko niatoba Assam gimiko donggipa Kristian dolrang baksa changgni bate chapatako man·aniara mairongpile ra·biani ong·chongmota.

Assam Mission gimikna mai mancha ong·aha, iani giminde darangba Bronson-na bate u·igipa dongjawa. Ia kattarang Americaona sokangode a·bako watgalna chanchiani, kam ka·giparangko watatanio neng·nikani ba gipin a·brijolrango Nama Kattako gipatanina tangka-paisarangko man·soanioba bilgrijawaha ine ua u·iaha. Bronson gisiktango ka·donganiko done Home Boardoniko maming u·iatani aro bilkoba man·kujaon, Goalparao mission station dake Garorangna kam ka·na tarina miksongsrangaha. Attam ong·oa uno donggipa British officialrang aro Europeni manderangko tom·dakate miksongatangko aganon, uamangni gisikko ding·bru dakataha aro dakchaknaba namniktokaha. Bronsonni re·angpilani somaioba a·brini kosako chibimako niwate rikgipa nok jakkalgija dongkuachim. Bilsi 40 na skang David Scott an·tangan ia nokko rike uno dongangaha. Breani damko sandion ₹800-san ong·aia. Ua tangkachi bremanoba gipin nangarang dongkugen ine ua ripengrangona wenangtaion walna skangan ₹1119 mangko man·taiaha.

Skangode, tangka aro manderangko Assam missionna watatchina Bronsonni mol·molpaoba silroroaniko nikjani giminan jegaltokaiachim. Assam missionara “Watgalgimin A·ba” mingsana kraaijok ineba chanchitokahachim. Indiba Bronsonni ka·dongsoa gitan Rajasimlani gimin knae Americao donggiparang gisiko katchabeaha. Uasan ong·ja—tangka aro manderangkoba watattaina kusi ong·tokaha. April 17 tariko ua Gauhationa re·angon M. B. Danforth aro Stoddardmang jiksesaba uno dongsoako nikeaha. Garorangna ong·a obostako attam romitingo uamangna aganon, gisiko ning·tue nangatako man·an baksa chong·motgipa kam ka·ani bilko nikaha. Wachi ra·gato (1867, October 3) Stoddardmang Goalparaona jitbaon Garo Missionni bimang ong·baaha aro uamangan skanggipa saliramni missionaryrang ong∙achim. Bronson, 1870 bilsimangonin Garorangni a·jaon mission a·bako done kam ka·atsrangna Home Board baksa pil·nipil golpodilaniko dakaha. Bilsisagipao Bronson aro Stoddard sakgni re·bae Garo Hillsni Turako Mission Compound dakna baseaha. Kam baksa dontonggija uni mol·molanichi 1874 bilsini March jao M. C. Mason aro E. G. Phillips Assamona sokbaaha. Uamang sakgnian 1877 bilsionin Turao donge kam ka·chakataha.

Dr. Bronson Garo Hillso Songrea
“Chingni janggi tangao songrearangoni ia changan chingna gisiko nangatbatsranganiko ong·atgipa ong·achim,” ine Bronson agana. 1868 bilsio Bronson aro Stoddard sakgni jikdrangko Goalparao donbae pringwalni Garo Hillsona re·chakatbaaha. Kontagnimang songrebae Amjongaona sokeon uano walsa waltuaha. Sipai kam ka·e pension cha·gipa budepani noko BEBEni kattako wal-tongsaona kingking jinmana agane on·aha. Uamangko gisiko nangatbatgipara, seng·kujaon bura-buri Kristoo bebera·ani gimin golpoenga aro bi·anirangko dakengakoba knadikaha. Kristian ong·e janggi tanga bak-kandika, indiba bebera·anio rongjria aro rongchingan uamangoni gimajaha—uan Rudramni ma·a-paa ong·achim. Iamangan Kristian ong·chengao dakchakani gri, ripengska aro noksulrangchi galchipa aro watgalako man·giminrangchim. Indiba Rudramni ma·a-paa, ia gisik gri jatskani ka·tongrangko amaha. Mairongpilgipa on·kangani; maina uamangni ka·tongo Jisu dongchongmota. Uamangni gimin, “sre aro kolomchi uarangko talatna man·ja. Ia ong·aniko nikarang mairongpile gisikni bidingo rongjrigipa aro agansokpilja,” ine senokgipa agana.

Ia ga·sunikgipa biapko dongale gureo re·angkuon, Kristian song Rajasimlaona sokeaha. 1867 bilsio nikechengaoni namen dingtangjok. Gana-chinarangba rongtaljok, Kristianni ka·dingsmitan’ mikkangchi sipairang gita Bronsonmangko nisoaha. Salantian salpaksade uni Garo ku·siko tarigimin ki·taprangko namatani aro nipilanirangko dakaha. Kontani konta aro salni salrangna neng·skime am·rikitanirangko dakon, toromni bidingo chanchianirang uamangko bilsubatataha. Salantian maiba gital aro an·sri moatanirang uamangko gisiko nangatbatroroaha. Nipilani aro nirokanirangko dakanio, Garorangni ku·-aganani bewalona ra·e senaba man·aha. Ia kamrang baksana, Omedmang damgipin a·bakoba pe·na nangnike sak gittam on·kanggiparang—Chakin, Posallu aro Ramsingmangko Bronsonna mesoke on·aha. Chakin aro Posalluna japrako ₹8, aro Ramsingna ₹10 ka·e on·na tik ka·jolaha. Pil·sa gitara Omedmang baksa, iamangan ka·gniko tange rakkianggen uamango namen ka·dongaha.

A∙chikrangna Warachaka
A·brini jatrangna kam ka·anirango uni gisik mamingsaloba rongdimeljaha. Pil·sa gitara uni gisiko nanganikoba watgaljaha. Ua, minggittam ki·taprangko seaha—Phrases in English and Garo, 1868; Brief Outline of Grammar and Garo Primer (Roman & Bengali); A Reading Book of Catechism in Garo. Iarangsan ong·ja, gipin American missionaryrangba A∙chikrangna dingtang dingtang ki·taprangko sekuaha. Bronson, Gauhatio aro Nowgongo dongeba A∙chikrangna simsakaniko on·kuaha. Ua British government baksaba melibeani gimin Garo skulna dakchakani, ki·taprangko print ka·atani aro nangarangko breani pilaknan jakgitele mol·molchakaha. Basakoba Home Board aro governmentoniba on·atanirang chu·ongjaon, an·tangni jeponikon bikote korosrangko ka·aha. A∙chikrangna uni an·pachake kam ka·anio warachakani mingsara ian ong·a:

1864, October 21 tarikni chittio chang·sataie Rev. Ayerst “a·jri ba gamgija galchipgimin” Garo a·aoni ong·katchina una chitti setaiaha; jeon Bronsonara unode a·jatang ba atchiram gitasa chane kam ka·pilengahachim. Ia changoba Bronson una aganchake seaha: “If you do not feel that you can receive our brother (a German missionary expected) and surrender to him whatever may have been done he will be very much crippled.”

Bronson, Garo Missionko chel·chakna mangrake chadengaha. Kam ka·anioba namen silroroenga ineba ua janapa. Uano A∙chikrangoni sakbri dakchakgipa dongaha, jerangan sak sotbrigittam Kristian bebera·giparangni giljao namen kam ka·engahachim. Uni kulidilgipa skulrangoba me·a-me·chik sak sotsni ong·pilaha aro Rev. I. J. Stoddardan Goalparao donge A∙chikrangni kamko nirokgipaba ong·aha. Bronson ‘American missionaryrang jedakemangba A∙chikrangni missionko ra·sekea ong·ja’ ine raken janapaniko on·aha. Da·alo Garo missionara maiona sokanggenchim, Bronson ua pilakkon nie dongaijaha. Ianoba ua, kakket aro bebeko man·anina miksonge salsekangna dakaoniko dakgrikchake naljokataha.

Miles Bronsonni On·kanganirang
Ua, Isolni missionko tange rakkina jotton ka·anio be·gropa gita ong·anirang bang·en dongaha. Salsao, ua Edward Brightna chitti seengon indake janapaha: “I have seen many dark days, but never such as this. It is hard to keep toiling under these circumstances if ever we needed your help, your prayers, your best counsel, your words of consolation and encouragement it is now.” Assam mission pangnan uni ka·tongo ma·gape dongkamaha. Jikgipa Ruthni siani ja·mano, Bronson uni demechik baksa Americaoni re·chakatbae 1870, March 28 tariko Nowgongona soketaiaha. Marie mamingkoba dakchakna amjaoba dukchi maram cha·atako man·gimin pagipana ka·sachake indake seaha:

I watch darling papa with a great deal of anxiety. He is better than we could expect, but I can see that his great sorrow tells upon him. I often hear him weeping and praying that God may help him to be submissive and then he comes to us as cheerful; but I can see he has had a hard struggle. I try to be all a daughter can to him. Oh! If I can bring one ray of sunshine into his bleeding heart, I shall be happy! (Marie Bronson, “The Nowgong Encounter” in Miles Bronson [A Lionheart Among Missionaries], 212).

Missionary kam ka·a gimiko, Bronson a·brijolo donggipa jatrangni jakgitele ra·chakaniko nike—mongsongbate A∙chikrangko namen namnikbeachim. Giljao skiani somairangoba indake aganani gnang: “The hill tribes have cheered my heart, but latterly a new people have given me great joy: The Garo tribe.” Indake ong·engon Bronson Nowgongo Assamese Communityni president ong·e Assamese ku·sikrangko tangatpilna kam ka·anio dakchakgipako nangnike 1870, November 1 tariko ramramgijagipa chittiko see Mrs. Frances A. Danforthna watataha. Uni seata kattarang indake ong·achim:

I realize as never before that no Christian home is complete if deprived of either one of its united hands… Both of us have knowledge of the people, their language and a missionary experience that qualifies us for years of the most efficient work of our whole lives in which we can greatly aid each other. “…I am just the same Miles Bronson I used to be when you were here. Virtues few, faults and imperfections many, you know them all—I am only 57 years of age; heart as young as ever…” —Miles Bronson

1871, March 5 tariko Frances Bronsonni namnike seaniko ra·chakaha aro uko grongna January jao ua Goalparaona re·angaha. Uamang 1872, January 19 tariko Rev. Thomas Keithni noko bia ka·aha. Frances Danforthni saani namjabatangani gimin uko Calcuttaona demechik Marie baksa watatpilaha, unoni ua saksan Singaporeona re·ange sanaha. Saa namkaloa re·bapile Burmani Rangoon songo donge ka·engmitingon 1874, February 3 tariko Frances ua biapon siaha. Pil·e, Francesni siani uamang paningsako ning·tue matataha. Bronson chang·sataie gnigipa changna jikgri ong·taion, kattachide uni dukko agannan amjaha. Calcuttao jasa adhamang donge demechik baksa Goalparaona ong·onbataiaha, indiba rasong grie Marieba Goalparaona sokon malaria sae sisrangaha. Jikgri-degri ong·an baksa ka·rimska missionaryrangba dongjamitingo demechikni sianina uni til·tilgipa ku·chilrangchi kamtangko matchotataha aro duk ong·ani songreaniko dake bangbanggipa nokona dongna Gauhationa re·bapilaha.

Be·gimin ka·tongko namatpilna jotton ka·engon, cha·ramo saksan asonge cha·on mikchirang gra ga·akbaiaha. Saksan ong·e bang·a salon cha·kusiaha, sinti-do·pilgime dongaiaha. Dikdiksano kim·kim ong·na rakatako man·taioba ru·utgijan sakgniko gimaataniara una algri ong·taiaha. “Tangpiltaignok” ine chanchiaba grip dake gimaangaha. Nowgongo donge kam ka·anio je kusi-katchaanirang dongachim, uarangba mikjapsanon bon·angaha aro saksanmitingo an·tangko ‘rakkirikna’ amjae grape chakaha. Ka·sagipa aro chong·motgipa ka·donganiko man·gen ine ka·donganiba dongjaon, ua basakoba a·mango ja·sku dipane grapbee indake aganaha: “Sometimes I am discouraged and think I shall go back to Calcutta to die…” Skango uni bilakani, ka·dongani, kim·kim ong·ani aro kingkot dakani gimikan bilgrijolangaha aro sagaloni chi ro·okangaming apsanaiaha. Haida, ia a·selrangchin Bronsonni janggi tanganiara agre bil be·atako man·ahakon!

Gauhati aro Dibrugarh A·barang
Gisikni dukrangni a·sel Bronson be·en an·sengbrejae aditanade Rev. Comfortmang baksa Gauhatio dongaha. Uano donge Isolna gamengon, 1874 bilsio Home Boardba Guwahatikon uni kam ka·ram dakataha. Kamrangko gisiko nange ka·mitingo da·oba 1874, July 16 tariko Burmao missionary ong·echenggipa me·chik Mary D. Mankinko gronge bia ka·taiaha. Uni bimchipe gamani somairango gital gital gisiko nangatbegipa obostarangko chagrongaha. Bilsini bon·achibara songdu nalsachini budepa saksa Bronsonona re·bae aganaha, “Saheb, angni pagipa aro uni pagipaba Kristian ong·aha.” Bronson una aganchake, “Beben, na·aba Kristianan ong·aha,” ine inoa uko gisiko nangbee nie aganchaktaiaha. “Anga Gitelna ka·saa. Sepoy Mutiny ong·engon ‘anga Kristian ine aganode’ Mohammedanrang angko so·otna ka·mikkenataha.” Indiba anga uamangna angni gitokko on·e, “Angni gitokko rasotbo, indiba anga Prabhu (Gitelko) jechake sijawa,” ine aganchakaha. Ia kattarang Bronsonni gisikko ning·tue nangatbeaha.

Isol ia mandeko gital gital a·barangko o·prakna skangonin jakkalbaronga ine an·ching nikbaaha. Apsandaken, uni kam ka·ani bon·achibarao rama gitalko pruchengchina Isol uko okamtaiaha. Ia gital okamaniara cha baganni kulirangni gisepo Kristianni kamko a·bachengchina ong·achim. Adita bilsirangna Gauhatio kam ka·engon, Nama Kattana dakgrikrakgipa matgrik, uni jikgipa Mary Mankin baksa niksogijagipa biapona 1878 bilsini October jao Dibrugarhona jitangtaiaha. Uamang chongipa noko dongchake bon·kamgipa kamrangko uni ka·sara Nokgipana ka·na a·bachengaha. Dibrugarho ja 6 mangna cha bagano kam ka·angengon pilakan namsusu nikbaengahachim, indiba a·bao ru·ute ka·gijan uni be·enni bilgria uko salgrope chadengsrongna man·taijaha. Beben gisiko sikani dongkuachim, indiba bilgrigipa be·enni sanala uko watjaha. Uko rimangpilani ong·on, uni jaksikgiminko ja·ku sanpilnade nangtelgen aro ian mongsonggipa ong·a ine chanchitokahachim, indiba tangka aro manderangara baoniko man·gen—ian uamangni chanchianiko pe·sote galaha.

Assam Missionni kamrangoni mingsa niksenggipara cha baganni kulirangni gisepo kam ka·anian ong·achim. Indiba ia kam, Bronsonna uni bilsini kride namen jrimdugaaha. Ka·gnina ka·oksigipa ong·ani gimin an·senganikode am·jaha aro nanganiba dongjahachim. Indiba biljimbeahani gimin ua ru·utgijan saako man·taie bon·kamao Americaona rimangpilaha. Home Boardni Chairman E. T. Hiscox indake agana, “Rev. Dr. Miles Bronson a·songtango gitchambegipa missionary, Assamo kam ka·ani bilsi sotbrigni gapaha, indiba da·o Dibrooghor (Dibrugarh)-ni cha bagano kam ka·giparangni gisepo ka·taiengon ua namen bilgribeaha. Uni bilsirang aro chu·ongen gamaniko nikanio saoba uni biapo jako ra·skaode namgen ine chingko mikgrakataha, ba ong·jaode bangbang ong·atako man·skagen.” Ua Dibrugarho dongjahaon Home Mission Boardna gimabeani ong·aha. 1879 bilsini Sixty-Fifth Annual Meetingo, Home Board Treasurerni report on·ani gitade, jadok kam ka·anina Bronsonna $600-kosan on·aiachim. School kuligipani nanga korosna $2,441, nokgimikni re·angpilanina koros ka·a gimikara $1,500 ong·aha. Uko da·oni currency rateko hisape Indiani tangka dakatode nokgimikni re·angpilanina ₹1,12,011.75 tangkarangko koros ka·aha ine nikgen.

Uni Bon·kamgipa Salrang
Gauhati jahas karamo Assamko watkamangnasio an·tangni ripengrangna aganchotanggipa kattarang da·alona kingkingan katta gri ong·jaha. Ka·pakani mikkang baksa ua indake aganaha: “Anga re·angna sikja, angni ka·tongde da·oba ianon. Kosako donggipa pilakna anga tangna sika aro iano dongen Kristona ka·na sikuenga… Kristoko aganprakbo, Kristo gita janggi tangbo, dal·begipa dai a·songni Kristianrangni jako donga. Bebegipa ong·bo, kakketgipa ong·bo, angni jong-adarang, aro Isol na·simangna pattichina,” ine agana matchoton chadengdulgipa manderangoni uko rimanggipa jahas chikosako balboangaha. Bronson, bilsi 42 Assamo kam ka·ani ja·mano Americaona rimangpilako man·aha.

Uni bon·kamgipa bilsirango, pil·nipil Assamo donggipa ripengrangni gimin chanchisimsimaiaha. Chanchia somaiantion gamgimin a·barangna ka·saaniko aro gipin gital a·barangko tarianikosan nikaiaha. Easton Rapidsni giljani pamongni call ka·atoba, Bronson Assamon dongengmitingo an·tangni saako nina chel·beaoni re·bae re·angpilronga gita chanchimane uko mitelbeaha. Gisik mikasalode, nokni manderang aro ripengrangni duulengako nikode an·tangara Americaosa ine u·ie gisiko sabeaha. Iako chanchiatode a·gilsako uni dongram nokara Assamsa ong·achim. Indiba ua nikatenggipa biapona chang·saba re·bataina man·jaha. Sia uko srapnasiengon, Isolko u·igija andalani jagringrangchi pindapenggipa a·aona re·bapilna sikengkua. Sabatroroengon dugae chanchiani a·sel gisikchi chang·sao ua Nowgongona re·bapile burung joljol wenna taritaiaha. Ua chibima, sagal aro burungrang, mikmalgijagipa matburingrang, okkria cha·asigiparang, saa-ding·anirang, aro kenanirangni jatchio ong·engachim.

Salsao, “sorokrangan sona gita ching·chipchipaigipa songjinmaona napeaha aro uano napeon, ‘ua songjinmani pilak kontarangan kusi ong·e dokaha.’” Ua uni u·igimin ku·rangko indake aganengako knaaha, “Na·a nang·ni Gitelni katchao napebo,” aro ua songjinmao uni ripengrangni pilak kotokrang kusi ong·e inchroaha, “Alleluia, Alleluia.” Ia kakketgipa aro mingsinggipa missionary bilsi sotsnisa ong·on, 1883 bilsini November 9 tariko Michiganni Eastern Rapids songjinmao siaha.

Agandapanirang
“Uni seng·ani, man·gimin mes jakrangko gisiko nangbee nirokani, uni skianirang, aganna changanirang aro mikrakatanirang pilakan mondolio bebera·gipa sakantina aro bebeko u·igijagiparangnaba man·dapani ong·chongmotaha.” (—Rev. Kandura Smith, Gauhati, Nov. 29, 1878)

Je manderangan Bronsonko namedake u·ia, uamang uko “rinok rinok dakgipa, salna changgipa, ka·sagipa ong·a” ine agantoka. Ua manderango ka·dongaha, aro a·brini mikmalgijagipa manderangmangba uo ka·donggakaha. Bronson, Assamese ku·sikko changbegipa aro missionaryrangni atchu gitchamba ong·aha. Uni ku·sikko u·iani bilko u·igipa uni ripengrangni mol·molaha gitan ua an·tangni somaiko sea-jotanina bang·bate jakkalna a·bachengaha. Ia somai chachaon ua an·tangko pangna jolna gisik ra·atgnigipa ki·tap kingsa, Assamese-English Dictionaryko dakna a·bachengaha, jeko ua uni chuttioni re·bapilani ja·mano 1867 bilsio matchotataha aro chapa ka·ataha.

Bronson man·gimin biterangni mikkango re·aha. Uan Assameserangoni Kristian ong·chenggipa Nidhi Levi Farewellko Jaipur 1841 bilsio, 1863 bilsio skanggipa Mikir Kristian ong·chenggipako, February 8 tariko Gauhatio Garo Kristian ong·chenggipa Omed-Ramkeko aro Assam gimikni me·chikrangni gisepo Kristian ong·chenggipako napbolataha. Ua Nowgongni ma·grirangko rakkianiko rikchenggipa, Assamese-English Dictionaryko dakchenggipa, Assamese ku·siko namnambegipa gitrangko segipa, Nowgong Baptist Mondoliko rikchenggipa, aro bon·kamao uni dondikgija mol·molanichisa A∙chikrangna missionni kamko ka·aniko oahani gimin, A∙chikrangna neng·nikgija mol·molchakgipa ine gisik ra·gen. Ua Isolni songnokni ariko a·gilsak pil·sani ku·chotona sikpakangna man·ahaosan mangmang chu·ongnikaiaha. Bon·kamgipa salrangko Americao donge re·atengoba re·bae ga·dapechenggipa a·a aro uno donggipa manderangkode gualnan man·jaha. Ua Assamni manderang baksaba stappile ripeng ong·aha ine uarangko chanchiate aiao inmana! Uni Kandurako Kristoona dilbaani, ja·mano Omed-Ramkeko Kandurani dilneng-do·mikani, jattangna kam ka·echina mamasako uni kusi ong·e watatani, an·tangan Rajasimlaona re·bae Garo Kristian Mondoliko songeani, Goalparao mission a·bako dake donangani aro be·enni bilgrianichi ga·akgropna dakaona kingkingan Assamo kam ka·ani pilakan Bronsonni jak mancha—iako darangba jena man·jawa.

Isol ia mandeko a·bachengaonin dingtang dingtang kamrango jakkalsoaha. Rev. Dr. Miles Bronson gamna nangako gamaha aro neng·takaha. Badita sak manderang uni jakoniko Nama Kattako knae ra·chakaha, uamang pattianiko man·e ukon ja·rikaha. Bebeo bakrimgimin Uni dedrangrangoni jerangan una skang re·angsoaha, uaba uamang baksan kusi ong·enga ine bebera·a. Da·alo, Singpho aro Khamptirang, Assameserang, Nagarang, Mikhirrang, Kacharirang, A·chikrang aro gipin Assamoni ong·gijagipa, cha bagarango kam ka·gipa jatrang, sakantian ia mandeni niksamsoanina dal·en gro nanggiparang ong·chongmota.

In Memory of Rev. Dr. Miles Bronson, D.D.

“The morning cometh.”

 

References:

  • [F.W. Harding & Mody Marak] in Achikni Ripeng: March-April, 1936.
  • “Miles Bronson’s Family Papers,” in Andover Newton Theological School, Franklin Trask Library, 1981-1.
  • “Missionary Sketches: A Concise History of the Work of the American Baptist Missionary Union” Third Edition. Boston: Mission Rooms, W.G. Corthell Publisher, 1883.
  • “Studies in Foreign Mission” in Origin of the American Baptist Missionary Union, No. 12. Boston: ABMU, 1905?
  • Thangkim Haolai, Miles Bronson: A Lionheart Among Missionaries. EBH Publishers (India): Guwahati, 2013.
  • The Baptist Missionary Magazine. Vol. XLV, No. 7, July 1865. Published by American Baptist Missionary Union.
  • The American Missionaries and North-east India (1836-1900AD)-A Documentary Study by H.K. Barpujari. Guwahati: Delhi, Spectrum Publications, 1988.

 

 

Rev. Dr. Miles Bronson, Vol-2

Rev. Dr. Miles Bronson, Vol-1

“Jakchi aro ka·tongchi re·roroe, ua mamingnaba jajrenggijan rang·gitik dakna nanggipa bang·bea kamrangko, marikki sagiparangko sane, nokrangko tarie chapa ka·ani kamrangko niroke, aro an·tangan sinasipile ka·aha.”

Rev. Dr. Miles Bronson, American Baptist missionaryrangoni saksa Assamni Sadhiya aro Jaipurona re·bae kam ka·echenggipa ong·a. Andalao donge sinasienggiparangna do·ga ochenggiparangoni saksa, nikgijao una mai ong·gen uko chanchigija rama mesokdilgipa aro Isolni songnokna ramarangko o·srie a·barangko pruchenggipa ine uni kamrangko nien aganna krabea. Ua, Seng·aniko on·na gisiktango su·dodoatako man·e chu·ongnikgijanichi kakketo Gitelna gamaha. Bronson, a·gilsakni kusi aro katchaanirangkode janggilchi done, Isolni a·bao janggi tanga gimik kamko ka·angaha. Janggi-silchiko Isolni kattachi namedake chiripako man·gimin ong·e, Uni okamanina krakra jatska bigil gipokrang baksa janggi tanganiko dongale Indiani Assamona re·bachengaha. Uni ka·sae daka kamrang chasongnan gimajawaha. Bronsonni ka·saani gimin Assamese chatro saksa indake agana, “Saheb an·tangni mandetangrangna bate Assameserangnan ka·sabata ine anga bebera·a.”

Bronsonni Nokdang Dakani
Miles Bronson 1812 bilsini July 20 tariko New Yorkni Norway songjinmao atchiaha. Ua kamtangko gisiko nange ka·na jotton ka·ronggipa saksachim. Ua, 1836 bilsio, Hamilton Literary aro Theological Institution (Colgate University)-oni graduate ong·aha aro apsan bilsion Baptist Ministryna Reverend ordain ka·ako man·aha. American Baptist Missionary Union 1836, April 29 tariko, Assamo kam ka·china uko seokaha.

Ruth Montague Lucas 1813 bilsini August 13 tariko New Yorkni Madison songjinmao atchiskaaha. Ua Kristian nokdangni demechik ong·e namao janggi tanggiparangoni saksa ong·paa. Ruth, New Yorkni Hamilton Ladies Seminaryo poraiaha. Ruth, Miles Bronsonkon 1836 bilsini September 7 tariko bia ka·aha aro apsan salon uaba Indiao kam ka·china seokako man·aha. Uamang sakgnian bilsi kolatchignimang ong·pile apsan janggi tangengon Gitelna bimchipe gamaha.

Bronson chang gittamna kingking bia ka·aha. Uni skanggipa jikgipa Ruth Montague Lucas, gittamgipa changna Americaona neng·takna re·angmitingo New Yorkni Elmira minggipao 1869 bilsini September 30 tariko siaha. Uni ja·mano Rev. A. F. Danforthni jikgipa segri missionary ka·enggipa Mrs. F. A. Danforthko 1872 bilsimango bia ka·taiaha. Indiba 1874 bilsini February 3 tariko Burmani Rangoono dongengmitingon uaba sitaiaha. Uni ja·mano Rangoono skanggipa missionary ong·chenggipa Ms. Mary D. Rankinko bia ka·taiaha. Uoni re·bapile uamang sakgnian Gauhatio adita bilsirangna apsan kam ka·ange ja·mano Dibrugarhona jitangskaaha. Dr. Bronsonni simano, ua dambe sak 2 dedrangko nirike, uamangko simsakaha aro skie on·anirangko dakaha.

Bronsonni dedrang:

  • Mary Rebecca (1838-1903), North-west Districtna Missionary Unionni Secretary, Chicago songjinmaoni Rev. C. F. Tolmanni jikgipa ong·skaaha.
  • Maria Bronson (1841-1874), jean Assamo kam ka·engmitingo marikki sae siaha.
  • Harriette Bronson
  • Eliza Bronson (1842-1912) bia ka·jaha.
  • Lizzie, Fort Madisonni Rev. Gunnko bia ka·aha.
  • Ann Sophia Bronson (1846-1920), Michiganni Allegan songjinmao donggipa Rev. J. B. Titteringtonko bia ka·aha.
  • Martha Bronson (1850 bakgitchakmitingon siaha). Mrs. Mary D. Rankin-ni dedrang sakgnini bimungrang–Ruth Bronson (1875 bilsio atchia) aro Laura Bronson (1878 bilsio atchia).

Assamo Ga·dapechenga
1836 bilsio Bronsonko watatani miksonganian Assamni salaram bon·chotgipa Sadhiyao kulisogipa a·bao Nathan Brown aro Cutter sahebmangko dakchakechina ong·achim. Uamang arijoljolo donggipa Singpho aro Khampti jatrangna aganprake, Chin a·songona janggilchiniko nappilna man·gen ine ka·dongachim; maina ua a·songni mikkangchipakko uni pilak jahas karamrangko songgipinni manderangna napaniko China a·song raken kangchangsrangaha. Iani a·selan 1837 bilsio Bronson aro Cuttermang Calcuttaoni songduko ringrango ja gittamna kingking chodobana nangaha. Bronsonni missionary kamo a·bachengon uni ning·o donggipa silchi namama namja uko nianian ong·achim. Calcuttaoni chibimako songrebaengon English sipai saksa, “Kenbegnigipa somai-kario indake chibimako songrena jotton ka·jaode namgen,” ine Bronsonna agane niaha. Bronson sipaiko sing·pilskae inaha, “Nang·ko nang·ni dilgipa (Captain) Sadhiyani sipai kotokko dakchakechina ge·etgenchimoba na·ara jajagenchimma?” “Ong·ja, Sir,” ine sipai rang·san aganchakaha. “Indide, Sir,” ine Bronson aganchake, “…jensalo chingni salgini Captain chingni sokbagnina ka·donge Sadhiyao sengsoenggipa chongipa ko·tokko dakchakechina ge·etako man·ahaon, chinga ru·utatkuna ka·dongjaha.” Mongsongde, je kario dakna chanchisoachim, ua somairangara mikka-balwa rakmittingchim. Indiba uamang jajagijan siani a·kaweni jatchio songreaniko dontonggija re·mikkangbaaha.

Obostarangko Chagrongchenga
Bronson aro Thomasmang Calcuttaoni Goalparaona tom·tome sokbaaha. Mikka-balwa rakkari a·bachengaha. Kengnirang uamangni re·mikkangao bobil gita dongsoe songregniko dim·pengsoaha. Salsani ja·mano salsa mikkarang jimbeaha, balwa balpekani aro chi ta·rakanian uamangni bilgrigipa ringrangko salpilaha. Boetani choani ba gol·okchi choani ong·na amgijani ong·aha. Choenggipa ringko chi rikam joljol budu kae salnaba dikbegipa buringrangko rama dakpretna draatako man·aha. Neng·nika aro ka·donggija ong·e ringko chogiparang watgalnasipilaha. Ra·bitbagipa cha·anirangba srang-brang bon·changaha. Sadhiyaonade mile 100 mang dongkuengon Bronson buringni feverko man·e sabeaha, pil·sa gita jangginaba kenchakani ong·aha. Nie dongaioara maming dingtanganiko ra·bajawa ine nike Thomas chongipa ring ge·sao uni dukko man·beenggipa ripengrangko dakchakna skang re·soaha.

Saikwani sepango Sadhiyaona kontasani ramao chi ta·raka bilongaha. Bol panggni dal·dala chibima rikamoni pangpike Thomas sahebni asongenggipa ringko be·jeton joljolan ua siaiaha. Chanchisogijan somaio ia duk, uni jikgipako pagla changatsrangahachim, indiba uamang 1837 bilsini July 17 tariko Sadhiyaona sokeaha. Balwa-mikka kario chonchongipa ringrango ja gittamna songduko chodoe re·bao duk aro saknaanirangko man·anirang chipakkore gita uamangko su·pekaha. Mikkangchi ja·ku ga·anggniko andalani namgija bilrang ra·biaming apsanaijok. Dokpengsoe amsrangako man·nasioba Isolni kattachi dokdalgepe chiripgimin ong·e, an·pil-mogijao jaksnilatangko watgaljaha. Sadhiyaona sokgija nikwatao duk ong·ako uamangni jikdrang agan-talatna ampiljahachim. “Pilakchin rakbee sinjetako man·aha, indiba pangnaba den·sotako man·jaha; a·baona soke gamkujaon bilding bildangatako man·aha, indiba kim·kim ong·aniko rongdimelatjaha aro watgaljaha.”

Sadhiya, Jaipur aro Namsang jolrango Kam Ka·a
1837 bilsio, Goalparaoni Sadhiyaona re·baengon dikdiksana Gauhatio napaha. Unoni joljol Sadhiyaona re·ange kam ka·on, South China aro Burma (Myanmar)-ona napna jotton ka·jaha. Skul kulichenge sea-jotaniko skie nioara manderangan gisik nangbregijako nike, 1839 bilsio Bronsonko Jaipurona jitatskaaha. Unon Bronson, Captain Hannayni dakchakaniko man·e skulko kulion Nocte aro Wanchorangna skiroroaha. An·tangba uamangni ku·sikrangko skie ra·jolaha. A·brio aganprakanio ku·sik pe·timgipako rimangpaoba, ‘saksan kena’ ine katpilaiaha, Bronson saksansa doangaiaha. Bilsisa gipao, Barkermang jiksesa aro Bronsonni nogipa Rodha re·bapae May 7 tariko Jaipurona sokbae uamangko dakchakeaha. Agital manderangna Nama Kattako ine da·oba Bronson nokgimikkon a·briona rimangtaiaha.

Uamang, Tirapni Namsango donge bakbakan skulko kulie poraiani ki·taprangko tarina a·bachengtaiaha. Namsang missionna minge Captain Hannay 1838 aro 1840 bilsio ₹240, British officerrangoni C. Bruce ₹600, Lieutenant Sturt ₹50, T. C. Robertson ₹200, aro Lieutenant Brodie ₹60-ko on·tokaha. Iamangni on·ani baksa a·brini mikmalgijagipa panterangko jachetna kingking skiaha. Salo kam ka·e skul re·na man·gijarangna attamni skulko kuliskaoara atte aro sel·urangko ra·bite re·bae Bronsonmangko kenatbeaha. Skiora mitam chadambe aro nokmani bakdrangonisan gisik nangaiaha, gipinrangde sena aro porainaba aratbeachim. Nogipa Rodhaba May 18 tarikonin uamangko dakchakeaha. Ka·oksie gamengon, Khampti aro Singphorangni gisepgriko ding·griktaiaha; iachi Namsangba Rodhana dongna biap melijae fever ong·pretaha.

A·brini manderang uamangna ka·sae, “Chinga nang·ko iano donge sibo ine mol·molna man·ja, re·ange nampilebo aro re·bapilbo,” ine aganon watbana sikjaoba October 2 tariko katonbataiaha. Jaipur aro Namsango nambata sam aro doctorrangkoba man·jae, nogipade bilongdate December 8 tarikon siaiaha. Je kamko uamang a·bachengachim, uarang jrip jrip bon·chipaiaha aro Namsang missionko tange rakkina man·jaha. Bronsonko neng·nikarang duulaha, kamtangna cha·suaniko dontongnade sikjaenga, indiba bilni nalsaosajok. A·kawe gimikko nigopnaba chu·onga gita man·soaba dongja. Dingtanganiko ra·bana man·jawakon ine uni ning·tue chanchianirangba gisepode jajaatbeaha. Uko ta·rakbegipa balminduri gita su·pekaha. Ga·dapgimino napetaina sikoba chol ong·jae dikdiksana neng·takengon Home Board, Bronsonna gipin a·bako mesoktaiaha.

Nowgongo Kam Ka·skaa
Gisikni matgrik Bronson chadengsrongtaiaha. Home Boardba gipin missionaryrangni katta gitan biap dam gittamko baseaha: uarangara—Sibsagar, Nowgong aro Gauhati. Nowgongo Bronsonko done 1841 bilsio skulko kuliattaiaha. Bilsisani gisepon sak sotchetgni poraigiparangko man·taiaha, indiba kam ka·na tarigipa Kristianrangko bikotna man·jawa ine nikskaaha. Nikna bimangrang nakatoba, bite nangania mongsonggipa ong·a. Beben, pe·e galna ian rakgipa chanchiani, indiba Kristianni bimik nakatjaode algri ong·aigen ine nikskaaha. Unasa Assam gimikna Kristian kam ka·giparangko nakatna kang·kare kataiaha. Indaken 1843 bilsio Nowgongo ma·gri-pagri bi·sarangna Orphanage Schoolko kulisrangaha. Hajal tangkarangko Nowgongo donggipa manderang on·gilan baksa kam ka·anio silrorobaaha. Noksulni bi·sarangba uno poraina mikbokbeaha aro bilsi chikkingna kingking Nowgongo kam ka·anio ian niksengbatgipa ong·baaha.

Namako dakon champenga aro re·ako ja·pea gitan, ia skul nambaengon saa-ding·anirangko man·e, chu·onga dakchakanikoba man·jae bilgritaiaha. Home Board aro missionaryrangni gisepoba adita meligijani nakataha, koros bichamna akkal-karapni somai, 1857 bilsiode Indiao Sepoy Munityba a·bachengaha aro 1861-65 gisepgriko American Civil War-ba ong·changaha. Iarangni a·sel Americaoni tangka on·atarang tik ong·e sokbajaha. An·tangna on·atgipachi ka·e nipaoara ‘seng-similja.’ Home Boardni bilni nalsao ong·eahani gimin 1854 bilsion skulko chipchina hukum on·aiaha. Ukosan ong·aija, Assam Mission fieldo kam ka·anikon dontongna chanchiaona sokangpilaha, indiba 1858 bilsimango Bronson Americaona re·angon ‘donkuchina aro kam ka·e nikuna’ mol·molani gimin rakkikuaha.

Uni man·anirang komibea, indiba ka·chakramko bon·atjahani gimin bil be·kujana kingking krengtaiaha. Bilgrianirang duuloba jotking ka·anichi 1862 bilsimango Nowgongo Kristianrang aditan bang·baahachim, indiba marikki sae sak 15000 ba 20000 mang ong·pile sirimrimangaha. Uochacha Bronson Nowgongo donge aditakode dakchakna man·aha, indiba tangenggiparangba duk su·peke gisik alnamgijaona sokangaha. Mai mancha saa ukoba u·iningjaha, man·soaniba komia, an·tangoba gam gri dakoba kakket aro on·kanganide komijaha. Ua jolni somaiode, Asia gimikon marikki saaniko sananiara janggitangtangko siaona galonaming apsanaiachim ine agantoka. Bronson iako u·ioba janggitangna kenjaha, batesa indongarangoba an·tangko bilrake dongaha. Neng·bea aro rengro rengcho ka·ona sokpilahaoba tikkelakode watjaha. Indongarangko chagronge pilakchinin ka·sinjrim dakani somairangkon F. S. Downs “Andalbatsranggipa Kontarang” ine uni ki·tapo agana. Bronsonni gimin saksa agana, “Jakchi aro ka·tongchi re·roroe, ua mamingnaba jajrenggijan rang·gitik dakna nanggipa bang·bea kamrangko, marikki sagiparangko sane, nokrangko tarie chapa ka·ani kamrangko niroke, aro an·tangan sinasipile ka·aha.”

Garorangna Kam Ka·chakata
Sibsagar, Nowgong aro Gauhatio kam ka·engon Kristoko u·ianio aditan tangchabaoba chu·gimikde ong·jachim. Indita somaina Assamo donge kam ka·anio bebera·giparang sak 54 mangsanpiti. Anga chanchia, Home Boardna report semitingo Bronsonni mikgronni mikchirangan lekka pal·takrango ga·akdaptelenggen! Gitchiakode kam ka·gipasa u·iade u·ibebea; indakoba mitamde ukomangba agan-kolame rokua. Sal-karirang re·angoba Bronsonni on·kanganio delmrujaha; batesa una chang·sataie katchaaniko ra·baaha. Uan, Gauhatio Samuel Loveday aro Kandura babumangni Garo sipai sakgni—Omed aro Ramkeko tarisoaoni ong·baaha. Iamang sakgni a·ning-kinap miktuatgija sandie man·mano Kristian toromko ra·na kang·kare ka·aha. 1862 bilsi bon·achibarao napbolna sike aganoba Kandura babude ordain ka·kujae napbolatna man·jani gimin Bronsonsa 1863 bilsio Nowgongoni re·bae napbolateaha. Mairongpile katchaani! Sipaina krakra, bama aro sontolao bebegipa Isolko olakkiani giljaoba uamangan skang asongchengaha.

Bronson Assamo ru·ute kam ka·oba Kristian ong·giminrangoni jattangna missionary watatchina jetjetakode chang·saba nikkujachim, indiba Omedni mol·moltaitaianian una sko saani ong·aha. Dakchakna sikoba Bronson an·tangba rengro-chengcho dake missionko chalaiengo maiko dakatpana, ian dukni… Dakchakani gri dongmitingosa uamang mamasa Guwahatio kam ka·ako dongale jattangona re·bapilaha. Bronson jakari nirike kratchabeaha, indiba iamangni on·kanganiko dingtangtee nike gisiko ka·dimeaha. Bean bebe, bilsi gittamni gisepon salgipengchi a·bri ja·pa Rajasimlaode Omed-Ramkeni kamni gimin rang·sanan bimik nadobaaha. Kam ka·a gimiko indaka biterangko nikkujae salgnini gisepo sak 37 bebera·giparangko man·aniara Bronsonna aro American Home Mission Boardna gital ra·bianiko on·skaaha. Areako niateba, Rajasimlao Kristoni Mondoliko ge·songanian Assam gimikko mikgaoattaiaha. Bronson bebera·giparangni jatchio gisik matgrikna kragipa Omedkon pamong songe Reverend ordain ka·jolaha aro Isolni rasongna pakwate donangaha. Ka·gni kamrang bang·ani gimin bakbakan sokna nanggen ine salgipino (Sombar sal, April 15, 1867) ua Goalparaona mongmao gadoe re·angpilaha…

(Volume 2 continues)

Jumangba Tol∙asa!

Jumangba Tol∙asa!

An·senggipa songjinmarangchi songree nina sikama? Gipinrangni nok namnamako rike donga gita rikpana sikama? Gipinrang gita tangka bang·e man·e janggi tange nina sikama? Nikenggipa manderang uarangko altuaen man·tokenga ine na·a chanchiode, an·tangde mamingchin ong·jaenga ine na·a chanchiskaengama? Haida, angara maina man·jaenga ine chanchie gisikan basakobade maiba namgijako dakna gitik dakenggen! Indiba mingsako chanchina: mikron, ja·a, jak, gisik, u·iani aro pilak dakna sikanirang nabaoba uarangko daktok-man·tokode angna mai ong·gen chanchiskaani donga; maina uarang pilakkon man·e an·tangko gaora de·ode aro Isolkon chonnikskaode ba man·gijani gimin Uko matnangskaode uan angni dal·bea mistake ong·gen. Sastrooba agana, “…Kangal ong·aniko ba man·e cha·anikoba angna on·nabe; angna chu·onga gita cha·aniko on·bo. Maikai anga ok gapoa nang·ko jechake, “Jihovara sawa?” ine aganjawa; aro maikai anga cha·asie cha·ue, angni Isolni bimingko rim·ekjawa” (Toe Skiani 30:8 & 9).

Mikkangchi maikai janggi tanggen aro salrangko re·atgen uani gimin jumang niksoade dongpaama? Nikjumangsoani dongen re·mikkangenga ong·ode an·chingara mainasa man·jaenga ba mai obostako chagrongani gimin chu·sokjaenga…“ma jumangan tol·asama?” Sakgipinni man·a-dakako nike ua gitan ong·na sike, jumang nikpaa dakoara kakket-makket bebe ong·ode aiao da·nang, “…a·gilsak maian ong·genchim!” Uni gimin uarang pilakko man·na sikode una skang dakgnigipa aro nangpaktelaigipa kamrangko ame donna nanggen, jekai—nokdango meligrikani, jotton ka·aniko dal·nikani, lekka-porako gamchate ra·ani, chol dake ra·chengani, duk aro gipinrangko chagrongoba watgalgija kingkot dakani, aro gipin nangchapgiparang dongkugen—iarangkode gelna man·jawa. Nikjagringenggipako man·na ine re·engon an·chingara iarangkon gelesa donangaiode ‘inghing…indin ong·gramaigen’ inen angade chanchiaia. Dal·dalgipa aro niksenggipa manderang gimikan altuae uamangni da·o ka·enggipa kamrangko man·a ine na·a chanchiama? MAN·JA…

Angni janggi tanganio mingsako anga gisik ra·a uan, ‘nikjumanggipako man·na ong·telaigipa obostarangko chagrongtelna nangaia.’ Iano anga darangkoba ma·eke aganna sikja, indiba ong·telako aganna…, “Studentrangoni bang·an poraigija pass ka·na siktokaia, ranta ka·e nigija bang·an math subjecto namna siktokaiakon, bading-chiwalaniko dakanioba gipinni dakakoara altuae nikani dake nipae ‘angaba man·bebegen’ ine chanchiakon, game-sue cha·gipa mandeni midang aro mi-nokjamo game donako nikode ‘amikkapade mi bang·en man·jok, jam chakpiljaengaha’ ine chanchie game nitokaiakon, bari-bagan dake lakhni lakh tangka man·ako nikoara, altususu dake nikaiakon!’” Iamang gimikan ding·ol gramchia, aro neng·skima gnangsa mipring-miattamko cha·paa ine angade chanchia aro mikrongtangchin nikbaa. Indide dakna-ka·na man·pagijagipa manderangara maikai chu·sokjaenga? NIKJUMANGADE DONGPAACHIM, INDIBA JUMANG NIKSOAN TOL·AIAHAMA? Ka·mao adita an·chingni pangchaknirangna on·sogiminrangko poraiangna.

(1) Batanggiminko Gale, Mikkangchina Nikjumangbo
Sastroo agana, “Skang ong·arangko gisik ra·nabe, aro gitchamonin ong·arangko chanchie ninabe. Nibo, anga mingsa gitalko dakgen; da·o uan nagen; na·simang uko u·ijawama?” (Isaia 43:18 & 19).

Dream big

Jumang nika aro mikkangchina tarisoanian mongsonggipa ong∙a. Gitchamkon rim∙e roaiode mamingsaloba gitalko rim∙dikna man∙jawa. Gitchamko galatna man∙osa gitalko rim∙na an∙chingko dakchakgen. Ua gitalara maia? Nang∙ni man∙gnigipa! Ong∙bagimin kamni a∙sel ka∙tong mata man∙gimin mande uko galatjaode apsan gadangon janggi tangaigen. Nang∙ni jumang nika changantian atchichengaoni dal∙aonan apsankosan nikaiode, na∙a bimangsa dal∙roroaigen indiba am∙poko asongaming apsanaia. Uni giminsa English kattao indake agana, “Ready. Set. Let Go”. Iako na∙a dakna amosa gitchamkode galna man∙gen. Na∙a LET IT GO inoba an·tangan gitchamkon watna man∙jaode, orto dongja. Basakobade an·chingara gitchamni giminan gisiko suk ong·jae maikobasa ka·onange ba gisik sae dongaia, indiba Nelson Mandela indake agana, “Bika ding∙ani ba ka∙onanganiara bisigrakgipa bitchiko ringaming apsana aro an∙tangko so∙otaona sokata.” Uni gimin batanggiminko gale, mikkangchi man∙gnigipana chanchina a∙bachengosa dingtanganiko nikna man∙gen. Gitchamko galna sal-somaiko sengna nangja, indiba mikkangchi man∙gninade somai ra∙na nanga. Nok namjahaon, uko rue galnade dikdiksasan nangaia, indiba gitalko riktainade somai nangchongmota.

  • English mande Straussba bilsi 80 ongani birthdayko manipilaonaba git sekuaia.
  • Michelangeloba bilsi 90 ongnasipilosa Sistine Chapelko art kaa.
  • Bejamin Franklinba France asongo bilsi 78 ongaona kingkingan dangdike ona aro bilsi 80 badeosa antangni biographyko sea.
  • John Wesleyba bilsi 80 ongahaon konta chi·bongana bate salo lekka sena manjawaha ine chanchiachim, indiba sena man·kuaha.

Iarangni gimin maina aganenga ine saoba chanchiengama? Uamang bilsi bang·ahaoba ‘dakna man·gen’ ine chanchiako dontongjaha aro uamangni nikjagringako chu·sokattokaha. Bebean iamang bilsi badeaha ine chanchigija dakroroe bang∙a janggirangni mikkango ra∙bianiko on∙na man∙aha.

(2) Gitalna Biapko Tarisona Nikjumangbo
Gitalna biapko on∙na gita gitchamko galrokchengna nanga. Gitcham aro gital minggniko apsan biapo donbrinode gitalko napatani orto dongja. Gitcham bostu baksaan skango gita apsan ong∙pilaigen. Nang∙ni nikjumangsoenggipa bimang ong∙na skang na∙a baditana kingking gitchamko rongtalatna sikani gnang? Gitalko donna chanchie nikatengon maiko nikata? Gital cholrang, gital nangrimani, gital namnikaniko, gital dakgniko, gital mal-gamko, ba maiba gital gamchatgipakoma? Uarangko ra∙napna skang nang∙o chu∙onga gita biaprang dongna nanggen. Gitchamko gimaatna ba rongtalatna man·jawa ine na·a chanchinaba donga, indiba gitalko donnasiengode galatna altuabea aro galatnan nanggen; haida, uarangara—nang∙ni namnikbatgipa ripeng, jakkalronggipa cha∙a-ringani, mandeskana nitogijagipa bewal aro kamrang, ba janggi tanganiko bak kan∙dikatgipa bostu…ba gipinrang ong·naba gnang. An∙ching noko jakkalna nanggijagipakode noksamo, noksiko, gipinni nikgijao, ba∙ra pindape, nok busruo chipe done, ba so∙e/dape galaniko dakronga. Iako dakode gipinrang nikjawa aro u∙ijawa ba agittal mande re·bae iarangko nikode namjawa ine chanchia. Indiba mandeska nikjaoba/u∙ijaoba na∙a an∙tangde donnue donasa inen u∙ia. Gipinnasa donnue dona, nang∙nade namkuaiengama? Ong∙ja. Dal∙batgipa aro namjabatgipa mandeni bewalde namgijako donnue donanian ong∙a. Moseni somaio cha∙ue turam a∙tiptango a∙kol cho∙e dape dongipa Akan gitan dakaia.

Uni gimin pangnan ia donnue donani bewalko gale uko (biapko) gital daksrangnade gitchamkode galtelna nanga. Unosa gitalna biap donggen. Jensalo an·ching gitalna biapko donna taria unode uano maiko donna sika pilakkon man∙gen aro an∙chingni janggi tanganio gital ong∙gen.

(3) Nikjumangao Nikani Gitan Re∙ongkatbo
Ringko chio re∙atnara gitchoani boitako jipatna nanga ba pedal dongode ja∙achi ga∙jepjepatna nanga. Chion ong∙engahani gimin an∙tangan gitchoangade ong∙ja, indiba daktimgipa dongani giminsa. Angni jumang nikara maikoba dingtange mikkangchi janggi tanganina daknasa; una angara nikgiminko chu∙sokatna ine an∙tangan kamko ka∙na nangskaa. ‘Nikjumanggipani bimango chong∙mot kamko ka∙chakatahaode sokkujaon chu∙sokakode niksoa’ inara kakket ong∙bebea.

Look and go ahead

‘Name poraigiminko porikkaoba namen seatna manode semitingon jaksirang setoa, nengako uija aro gisiko kadingsmite sena mana’, iaba ong∙taia. Experienced ong∙gipa scholar ba ki·tap serakgiparangni, ‘Thesis Outline aro Materialrangko chimongmanahaode semanaha gitan dakaijok’ ine aganako knabia. Altubebea aro 50%-kode semanaha gitan nikaijok.

Dakgitika, ka∙gitika, tarigitika ba chanchigitika ingipara namade ong∙bebeja. Ong∙jaode “Kina siko kigol pea” ingipaan tol∙asa ong∙aiginok. Am∙pangchi nokking rapna/ka∙naba wa∙ding namakon den∙soe bisil-bimik chitsoe uko onggare/masango wal∙kusi nangatpile ripoe donsoosa jongmot cha∙ja. Ruutaoni tarisooara nambebea. Jumang nikaba apsanaia. Man∙na skani gimin jumang nikgitikade nikmanchaa ong∙ja, uade jumangan tol·e nikchrakasa… ‘JUMANG’ nika ine da·o golpoengon, tusiao jumang nikakode miksongjaenga. Iano golpoenggipade mikkangchi janggi tanganina angni NIKJAGRINGSOENGGIPA, ukosa miksonga. Angni nikumanganiara angni bilni nalsaosa ong·engode, unade gipin nisanko done nikjumangskaode nama. Ukon REMODELLING ka·a ine agana. Angni gisiko dongimin jumangko chu·sokatna taningtangko jakkale ka∙nasiengon bebera∙ani baksa tik ong∙e ka∙angjokode chu∙sokroroaniko donggen. Iako dakanio anga maikoba man∙na sikani dongode, idea aro uni pilak dakgnirangko namedake sandichenganina angni kam; unon ua kamo chu∙sokgipa ong∙gen. Nambata lessonko man∙na expert manderangko gronge golpona-agangrikna kratcha∙na nangja. Mitam cholrang indin ra∙bae gift on∙aigipa bostu gitan ong∙aia, indiba uko an∙ching gift ine u∙ioba kulie nijani giminsa chong∙motko u∙ija. Jaktango man∙na skangde mai kamde altuara? Gimikan altuja. Sikani dongani gimin uko man·na ine tikkele kam ka∙osa altuae nika.

Angni Ku·mongani Katta
Kosako aganbagimin gita, ‘jumang nikoba nikchrakainabe, uade jumangan tol∙asa ong∙aignok’ inara kakketmancha. Chong∙motgipa jumangko nikna an·ching somai ra∙na nanga, somaiko ra∙e chanchi-bewalna, chanchi-bewale niani ja∙mano UAN ong∙bebegenma uko niwilwale chanchianiara nama ja·ku ga·ani ong·a. Man∙chongmotgen ine nikode nikenggipa jumangko be∙en pil∙atna re∙chakatbo. Angaba A·chik saksa ong·e chasongni chasongna aganritingbaenggipa jumang nikarangko ba agananirangko gimikkode jee aganjawa aro galtokna nanga ineba injawa, indiba mitam agananirangko on·tisa nipile aganna sika.

Saoba agana, “Porikka sena skang do·chi ritako cha·e re·angode exam sea namjana,” ba, “Resultni salna skang walo tusimitingo dochi ritako chaako jumango nikode ZERO manana.”

Mitamara, “Porikka segipa studentrangna do·chi cha·na on·ja; porikka segiparangba mitamde dochi chaja.”

Saobarangara, “Kam nangana re·angpaachim, bao amikkako niken rasong dongjakon, chu·soksrangjajok,” “rasong be·aha,” ine aganakoba knabia.

Mitamde indakeba agana, “Pringwalni kamna ong·kato chi ko·na ine me·chikni basing konggrangko ra·e re·angako nikode rasong dongjana,” indiba, “chi ko·e basingko de·e re·angako nikode rasong namana.”

Angni chanchiani aro sing·ani: “Do·chioara mai bil donga?” Saoba mandeoara mai bil gnang?” “Pringwalni me·chik basing konggrangko ra·e re·baoara ua basingoara mai bil dongskaa?” Iarangko chagrongode, ba nikode, ong·telaiama? Rasong-gopal dongbebejahama…ine pil·ni pil chanchie nimana. Haida, ong∙katangoba, grongani ba dakani somaio tiktak somai melijanaba gnang…indiba basing konggrangko nikbaani giminde ong∙jawa, do·chi ritako cha·ani giminde ong·jawa ba saoba mandeskako nike rasong be·ade ong·jawa. An·chingara bebera·a inoba gimikon bebera·srangaia gita ong·pilakon! Beben, bang·a jumangrangan mandeni janggi tanganina meli-ma·gapea aro nikani kri ong·bebegiparang donga. Uarangko anga ‘ONG·JA’ ine jegalna nangnikja, indiba kosako aganbagiminrangde chanchidraasa, an·tangtangko ua gitan ong·na draatasa. An·ching mandeko, basingko, walo jumang nikako ba do·chiko dosi galainade maibadake nikata. Angni experience ong·ako aganode, ‘bao, name manchaan mukusto ka·na nanggipako minge-tinge, pringoba do·chi ritako cha·en porikka sena re·angoba angade ZERO man·ja, aro seoba namen sena man·aia. Basing konggrangko nikaba baditaba chang ong·piljok… Chi ko·na re·anggipa me·chikma saksaba angko, ‘da·alde na·ade rasong dongjaha, basing konggrangko nikanga, porikka senangjawawai,’ ine bal·ekata, indiba mamingba ong·ja.

Sastroo agana, “Maina jumangrangni bang·ao aro bang·a kattarango ong·gramaianirang gnang; indiba na·a Isolna kenbo” (Aganprakgipa 5:7). “Indioba uandaken iarangba uamangni dakjumangarango be·enko marang nangata, aro gitel ong·ako jechaka, aro rasongko kal·stapa” (Juda 8). “Jihovana kenania gisik gnangani a·bachengani ong·a; aro Rongtalgipako u·ianiara ma·siani ong·a” (Toe Skiani 9:10).

Kan·dikgipa Golpo indiba Skiani Katta
Nokdang ge·sao me·chik saksa jean pangnan do·o mangsako wa·alo angretrete kame minatachim, uko cha·na tarion an·bigil ba kosak kakketkode den·e galrongachim. Uni demechik dal·rorobaon nokdango ia cha·aniko tarioara apsankon dakpaaha. Uni ja·manoa su·gipa me·chik atchie dal·rorobaaha aro uaba apsankon dakaha. Salsao uni segipa ia gittamgipa chasongni demechikko sing·e inaha:

Segipa: “Maina ua do·oni kosak bigil kakketkoara galenga? Angade uakon namnikbatachim!”
Jikgipa: “Oh, angade uko galtelnan nangaia!”
Segipa: “Maina?”
Jikgipa: “Angni ma·gipaan pangnan indake dakronga!”
Segipa: “De ong·aia, indiba nang·ni ma·gipara maina indake dakskaara?”
Jikgipa: “Haida angade u·ija, uo sing·osa u·iainok.” Unikoa, su·gipa demechik uni ma·gipao sing·e niaha aro indake aganchakaha.
Ma·gipa: “Dede, angaba u·ija. Nang·ni ai-bitchi/ambian indake dakrongani gimin, angaba ukosan dakaia.”
Demechik: “Uara, maina indake dakskaane?”
Ma·gipa: “Haida, angaba u·ija. Anga sing·e nina!”

Unon gittamgipa chasongni demechikni ma·gipa, an·tangni ma·gipao, ‘maina iakoara indake dakronga,’ ine sing·on, ‘maming gipin obosta ong·a dongja, indiba do·o mangsako wa·alo angretrete tarinara song·chakani ge·sasan dongaia aro uara chonmana, jakbreja; do·o manggimikko uno donna biap chakjani gimin kosak bigil kakketko gale indake dakronga,’ ine aganosa ja·mano namedake ma·siaha. Chasong gni re·angaha, indiba gittamgipa chasongosa, ‘maina uko indake dakaha uani gimin u·ina man·aha.’Basakoba an·ching skangonin dakrongbaani gimin uko galna man·jaesa ‘skangonin indake dakbaa,’ ine agane da·onaba daktokkuenga. Iara nangchongmotani ba dakna nangtelani gimin dakengama? Mitamara, da·ororo janggi tangenggipa dedrangna, ‘namjana,’ ‘krajana,’ inesan aganchakaia, indiba chong·motkode aganna man·ja. “Indake dakoara mai mancha ong·ana,” ine anga ma·a-paarangoniko sing·kuaha, indiba, ‘namjana,’ inesa agane bon·ataiaha.

Da·alo anga mingsako aganna ska, ‘Dedrangni dakna amani bil dongode, uni bilko underestimate ka·nabe, ba jumangrangchi uni bilko champengnabe; batesa uko salchrobo, bilatakani kattako agane on·bo aro Isolni kattarango pangchakchina skie on·bo. Krapilgija nikgimin jumangrangko bebera·e brangatanirang an·ching Kristoko ja·rikgiparangna kraa ong·ja. Chasong damberang, walo tusimitingo ong·na kragijagipa nikgimin jumangrango pilakonde pangchaknabe. An·ching uarango bebera·simake dongaiachi, unon ja·gitotako man·ode, “JUMANG NIKSOABA TOL·ASA,” ine agangipa ong·paigen. Indakaona sokjana gita, namedake nikjumangsoaniko dakbo aro nikjumangengon, uarangni chong·motko u·ina on·china aro Isolni skao chu·sokgipa ong·china Una an·tangtangko pakwatbo aro Uo pangchakbo.

Cycling on the hills

Don’t underestimate the power of your doing, the power of your being, and the power of your having with your preparation. Focus on your abilities and depend on God.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

References:

  • Eastman Curtis, “Uncover the Destiny Hidden in Your Yeart” in Pursuing Your Life Dream. Published by: Ben Books, Secunderabad, @2020. Copyright: Eastman Curtis.
  • Clare Ukken, Lead You Way to Success. Published by: Pauline Sisters Bombay Society, Mumbai (400 050).
  • Shammi Sukh, “100 Thoughts to Motivate and Inspire” in Success Is Yours. Published by: Better Yourself Books, Mumbai (400 050).
  • Sue Augustine, “101 Ways to Make It Happen” in Turn Your Dreams Into Realities. Sue Augustine is also an author of When of Your Past is Hurting Your Present. Published by: Harvest House Publishers Eugene, Oregon, USA. 2nd Published by: Authentic Books, Secunderabad (500 003).
  • F.M. Britto, Keys to Success and Happiness. Published by: Better Yourself Books, Mumbai (400 050).
Tana Torajaona Songreanga

Tana Torajaona Songreanga

Uamangko “KTP Kristan” ba “Identity Card Christians” ine agantokachim. Gipinrangni mikkango bang·anan uamangara bimingnasan Kristian ong·aia, indiba chong·motgipa Kristian ong·aniara maia uko ma·sikujaenga.

Anga namen gisik ra·enga, 2016 bilsio Rajasimlachi Youth Visitation programna re·angengachim aro gilja nokko chinga re·anggiparang niwilwile niengachim. Gitchambegipa gilja nok ong·oba uni nitoako aro tom·tomaniko namen nikna man·kuenga. Kristian toromko ra·dilchenggipa atchu sakgni Omed-Ramke mamasani somaio olakkina rikgipa gilja nokde ong·jaha. Indiba ia gilja nokan, A·chik a·songo skanggipa gilja nok ong·chengaha. Uni gimin A·chikrangna ia biapara namen gamchatbegipa ong·a aro angnade namen dingtangmanchagipa song ba biap ong·chongmota; maina ia Rajasimla songan angni atchiram songba ong·a. Angni pagipa (Shri Prodip D. Marak) aro ma·gipa (Smt. Seriba S. Momin) sakgnian Rajasimlaoni songoni ong·a. Chingni nokdang ong·baani ja·pangko niatode chinga gimikan Rajasimlaoni ong·a.

Isolna On·kanga
Kristian nokdango atchie dal·bagipa bi·sa ong·oba namen kratcha·rakbegipa ong·e indakgipa gadangona sokbana ka·dongsoani dongjachim. Indioba Isolna dangdike on·na sikaniko baseaniara anga an·tangon ong·ani gimin, 2005 bilsimango Isolni a·bao kamko ka·na on·kanganiko dakaha. Kratcha·rakani giminan jinmani mikkango chadenge Mission Conferenceo an·tangko Isolna on·kangnade angnara altua ong·jachim, indiba una baten ja·mano angna rakbatgipa somairang a·bachengaha. Unosa anga, Isolna on·kanganio chu·sokna gitade altua kam ong·ja ine nikaha. Bang·a jajaani aro gisikni gitaba angna dakgrikanirang sokbaaha. Angni gisiko mingsa dakgrikaniara, “Isol angkoara nama kamna okambebeahama (calling) ma iara anga an·tangni sikanisama?” Iani gimin ning·tubate u·ina ine, Isolo rake bi·ani aro aganchakanirangko sandiani ja·mano uarang pilakan angoni chel·angaha. Unon u·ina jajae dongenggipako ronggrike nikna aro u·ina a·bachengaha. Indakesa, 2015 bilsio Puneo donggipa Union Biblical Seminaryoni graduate ong·ani ja·mano, Balsrigittim Baptist Mondolini dakchakaniko man·e Isolni okamani kamko chu·sokatna Serving in Mission (SIM)-o join ka·e Indonesiachi 2016 bilsio re·chakatangaha.

Songrena A∙bachenga
A·songtangoni Jakarta (Java chichang)-ona re·angchenge unoni Makassar minggipa (Sulawesi chichang) biapona sokeaha. Sulawesi chichangona sokon anga songre·eming neng·begenchim ong∙oba namen kusi ong∙aha. Un baksana janggi tangao skanggipa millionaire ong∙ani giminba namen kusi ong∙aha (Indonesiani tangkao, 1 Rupee-ara 200 Rupiah ong·achim). Makassaroni Tana Torajaona (jeon bilsi gittamna angni song ong·genchim) gari bus-o konta 9 mang gita walo re·chakatangaha. Jensalo chinga miattam cha∙na neng∙takengachim, ua somai ba walonin ku·-aganani aro neng·nikanirang angona sokbana a·bachengaha. Cha·gimin-ringgiminni dam badita ong·achim, uko gamna inoba ‘maikon cha·tokachim’ ukoba aganna changjajok! Uchiba badita ong·achim ukoba aganna man·jaha! Gisikrang jabranga gita ong·pile jotton ka·oba an·tangni jaksirangko jakkale, calculatorrangko sikdepdepesa cha·ani damko ma·siatna chol ong·aha. Agittal ong·e gipin a·songo donganiara altua ong·janakenga ine anga gisiktango chanchia nakatbaaha.

Toraja aro Manderang
Tana Torajaona sokangchengo mai ong·achim, uko da·oba anga namen nikjagringatkuenga. Pringnin ua angni dongnasigipa biapona sokeoara gisiktango namen ka·srokaha, niwilwale nioba biaprangba nina namen nitobea aro North-East India gita daknikaiachim. Re·a-doanioba a·kawe ramarangkode bang·e re·manja, a·brirarako re·na nanga batachim. Gisiktango, “namen an·sengbea, Garo Hills daksrangaia, bang·e adjust ka·na nangjawakonde,” ine an·tangnade chanchie roaha. Indake chanchiani be·en pil·na skangan, adita antirangna dongange ja·manode, ‘Ki·tapni bigilmangmangko niaride bichal ka·nabe,’ ingipara ong·chongmota ine man·sina a·bachengaha aro ua kattara bebe ong·a. Bilsi 3 dongao maikai adjust ka·ahachim, uarangko iano segenchimode bon·jawa.

Tana Toraja manderangni dakbewalrang namen dingtanga. Dingtanganirang dongoba aro uarangko ma·sie ra·na somai nangoba, Toraja manderangde meli-nangrimgriknade namen altugiparang ong·skaa. Anga an·tangsa uamangni dakbewal-ka·bewalko ja·rikna somai nangaha, indiba uamangko ripeng daknade somai bang·e nangjaha. Jechi re·angoba name rimchaksoanirangko man·ronga. Angko, Toraja manderang, “Indian gita dakja, ching’ gitan apsanaia,” ine pangnan indinrongachim. Indinarangko knaode, “Hareee, angaba indakpil·esa mikkang-bimang apsansrangama,” ine basakobade chanchimana. Haida mitamde angko nikon suk ong·jakon! Miksonganide Toraja manderangara Bollywood-ko namen namnika aro angkoba actorrangoni saoba gita ong·naba donga ine chanchiachimkon! “Na·a Shah Rukh Khan-ko grongjokma?” ine angko bang·an sing·ronga. Angni donggipa compoundni a·palo gari para salgiparangba angko pangnan, “chaiya chaiya,” ine okamronga. Jeba ong·china, uamang namen a·palni manderangko grongna kusi ong·ronga.

Angna Ra∙bianirang
‘Gipin jatni dakbewalko nike jagokani’ ba “Cultural Shock”-ni gimin training ong∙mitingo tale agane-skiako chinga man∙ahachim, indiba uarangko agitalo experience ong∙aniara namen dingtangskaaha. Examplena cha∙a-ringani, ku∙sik aganani, dakbewal, etc. Cha·anirangni gimin niatpilengon, bang·bata cha·anirangan North-East Indiao donggipa manderangni cha·anioni dingtanggrika bang·jae indakpil·e neng·nikanikode chagrongjaha. Toraja manderang, jal·lik aro be·enrangko cha·na namnikgiparang ong·a. Indiba mingsani gimin anga u·ija, jean na·kam aro chini gita chi·gipa (sauce)-ko brine cha·ronga (bilsi 3 dongbaoba ukode on·tisakon cha·e nina neng·bea). Indonesian ku·sikko skie ra·na gita language school ba tuition center-rangba dongjani gimin angade bilongen struggle ka·na nangaha. Uni giminsa an·tangan gimikkon skie ra·na nange bate bate neng·nikanirangko chagrongaha. Indioba uarangba angna ra·bianiko on·e dakchakaniko on·skaaha.

Tana Torajaona sokangani ja 2 (gni)-ni ja·manon ge·sa Seminary (Sekolah Tinggi Agama Kristen Negeri) minggipao skina nangaha. Ia Seminaryara Indonesian governmentchi chalaigipa ong·achim. Iano poraigipa chatrorang Englishko aganna, sena aro ma·sinaba man·jachim. Uni gimin skanggipa angni sing·anide, “Anga maikai uamangna skigen,” ine chanchianiko naataha; maina uamangni ku·sikkode angaba agannan man·skakujachim. Anga uamangni ku·sikko u·igijade mamingsaloba class ra·na man·chongmotjawa ine gisiko jajrengani aro kenanirang gapaha. ‘Anga da·o maiko dakgen,’ ine chanchia gnang dongengon Isolko gisik ra·aha aro Isolo bi·oba, ong·enggipa obostani gimin complaint ka·a gitasa ong·aiaha. ‘Anga maiko dakgen,’ ine pil·ni pil apsan sing·anirangan angona sokbataitaiaha. A·bachengao, angni noterangko translate ka·e on·china ripengrangoniko dakchakaniko bi·aha aro talatna nanganirangkoba uamangni ku·sikona translate ka·ataha. Indakomangba, angni be·en aro gisikni gitade namen bilgrianiko (burn out) man·aha. Gisiko bilgribee neng·nikarang baksa ong·oba angko dakchakna gita Isol angna bang·a ripengrangko watataha. Unikoa chatrorang baksaba melina a·bachengaha, uamangoniba angko dakchakaha aro Isolni ka·sachakanio 2-gipa bilsionide formal ku·sik ong·kujaoba ka·sine ka·sinede an·tangari skina man·baaha. Beben, skimitingoba uamangni ku·sikko srange man·kujani gimin salantian ku·sreta aro meligijanirangba dongaiachim, indiba iarang gimikan angna skidapani ong·skaachim.

Salsao, class ra·emitingo chatro saksa rake golpoengako knae, angaba ua chatroko ‘jerawat’ ine manengaha. Unoara class roomo donggipa gimikan ka·dinggrimaha. Angni manenga kattana ka·dinggrimani gimin chanchipiloara, ‘cerewet’ (cherewet) inesa ong·na nangachim. ‘Cherewet’ kattara, ‘betbetnabe,’ ine ong·achim; indiba angara ‘jerawat’ ine inoara uni miksonganide ‘gangma’-sa ong·eskaaha. Uni gimin, ‘betbetnabe’ inani palo, ua chatroko ‘gangma’ ine manengaha. Pante sokbajokode ua bi·sara ‘gangma bang·e nabebeaha;’ biaba angko nikon namen ka·dingaha. Jeba ong·bo, anga uo kema bi·aha aro chinga gimikan ua somaiode ka·dingtokaiaha. Ua somaionin anga ku·sikko jakkalanio simsakbatna a·bachengaha; maina ku·sik agananiara sepangbatatna aro chel·atna gitaba man·a. Iarangchiba an·tangni gualaoniko skie ra·na cholko man·aha.

Toraja Manderangni Mania
Toraja manderangni olakkigipa ming 4 (bri) mangsonggipa toromrang gnang: Kristian, Catholic, Islam aro Aluk Todolo (Pagitcham-ma·gitchamrangni rama) ba songsarekrang. Jensalo anga Torajaona skanggipa changna sokeaha, unon bang∙a gilja nokrangko nikaha aro angni gisiko indake chanchiengachim, “Angkora ia biapo nangbebeengama?” “Anga maiko ia biapo dakna man·gen?” Jensalo anga uamangni dakbewal (culture) aro bebera·anirangko ka∙sine u·ibaaha, unon dingtange ma∙sina a·bachengaha. A·bachengo anga je jerangkon mikrontangchi nikengachim; uarangara tin·kagimin suurini (iceberg) ku∙chot gitasan ong∙aiachim aro nikna man·enggipana bate jekon anga nikkujachim, ning∙achi bang∙en dongnugimin u·igijanirang gnang ine ma·sibaaha.

Toraja manderang uamangni dakbewalko namen dal∙e ra∙giparang ong∙a aro bang∙batan an·tangtangni cultureko Isolna skang dona. Uamang bringipa bebera·ani (syncretism)-ko ja∙rikachim. Uarangoni mingsara—uan ma∙gitcham-pagitcham (ancestors)-ko maniani ong∙a. Ia dakbewaloniko angni nikaniara, uamang maikai sigiminrangna cha∙anirangko, chirangko aro me∙asarangna cigaretterangko on∙e mandera·a aro uamangko a·gilsakon dongkuenga ine bebera∙a. Jensalo mande sia, unon uamang manggisiko noko ru·ute dona. Saobarang ja 6, ba bilsi 1, aro mitamrang bilsi 2; una bateba noko donaniko daka. Uamang salantio tanggiparang baksa golpoa gita sigiminrang baksaba golpoa aro uamangna pangnan cha·anirangko on·ronga. Ia somoirango uamang man·a dipet sigiminrangko gopramona watatna matmarangko chimonga (uamang sigiminrangko gopja indiba rong·kol, ro·ongko cho·gipa gopram ba nokgimikna rikgimin gopram noko coffino dona). Toraja manderangna matmara gamchatbatsranggipa matburing ong·a; maina bia ka·ana baten sigiminrangko watatna maniani bisongna dal·batgipa ong·a aro uano man·a dipet bang·a matmarangko den·aniko daka (Aluk Todoloo badita mang matmarangko den∙a; u’gitan salgiona re·na cholko man·bata ine bebera·achim).

Toraja manderangni mingsingbatsrangipa maniani “Ma’nene” ong·a; jeni miksonganian “Ma·gitcham-Pagitcham” ine ong·a. Ia manianio bilsi 3-ni ja∙mano uamangni sianggimin nokni manderangni manggisiko ra·ongkate susrange, salo rame, gitalgipa cholako ganate aro baditaba king gombolrango remreme (bisongni agana gita jedakode uamang sin·jawa) coffino done uamangni gopramo dontaianiko daka. Uni ja∙mano uamang manggisirangna cha∙ani, sweets, cigarettes aro chirangko on∙a. Ia maniani gimin anga sing∙e nion, “Iarangko dakna nangchongmota, maina uamang sianggimin ma·gitcham-pa·gitchamrangko mandera∙na nanga aro uamangan bisongna pattiani ja∙pang ong∙a.” Uamang bang∙batan Kristianrang ong·a. Uni gimin pamong/theologian-rangara iarangni gimin maiko chanchia anga u·ina sikaha.

Attamsao anga pamong saksaming golpoe roengachim. Unon ua angna aganaha, “Uamang ma∙gitcham-pagitchamrangko mania gitan ong∙chongmota. Uni gimin uamang Niam Gitchamoniko skina altubate nika. Unon anga, “Sastroni gita niatgenchim ong∙ode na∙ara maiko chanchia” ine uko sing·on, ua aganchake inaha, “Iarangara polytheism (saksa Isolna bate bebera∙ani) gita beben ong∙a.” Ru∙ute golpoani ja∙mano ua angko indake agane matchotataha, “Iarang chingni dakbewal ong∙a. Uni gimin ka·sapae iarangni bidingo chingko dingtangatna jotton ka∙nabe!”

Torajao Dongmitingo Angni U·ie Ra·anirang
Torajao dongmitingo bang·akon ripeng dake golpoani ja·mano, bang·bata manderangan bebera·anio bilaksranggipa ong·kujaenga ine anga nikaha. Iani giminan je me·chikrangan Kristian nokdango atchiachim, bia ka·anichi Islam ma·malona pil·anganiko nikna man·aha. Angni ripeng saksa chang·sao an·tangko officeona dilatchina mol·molako gisik ra·kuenga. Officeona sokangon, ua an·tangni Identity Card-o Kristian toromoniko Islamona change ka·aha. Ua mandeni historyko anga ma·sigenchimoba uni indake dakanina gisiktango angade duk man·beaha. Somai choljokako nie un’ baksa gronge golpoengon, uni bebera·ani gimin sing·oara angna indake aganchakaha, “Anga giljaode bebera·a, indiba giljani manderango bebera·na man·ja…” Uni indakgipa kattaoniko chanchirike nion, bang·a changon Kristian manderangchi ua duk on·aniko man·aha aro Kristian ong·pilna gisiktango dilaniko man·jaha. Iako u·ie, Isolosa ka·donganiko donchina aro Isolchinikosa nichina ua somaio una agane on·na cholko man·aha. Uni dukni kattarangko knatime nion, uo bang·a neng·nikanirang donga ine nike, una pangnan Isol Jihovao bi·chakgen ine ku·rachakaha.

Uamangni gimin angni adita ma·sie ra·anirangoniko aganna sikanirang:

  • Man·gope niatode, Toraja Kristianrang uamangni songsarek bebera·aniko galna man·kujaenga. Uni giminsa uamangni janggi tanganiara ong·na amgijagipa bilrangchi (superstition) control ka·aniko man·engkua. Toraja manderang, Jisu Kristoni jokataniko namedake cha·tote nikna nangengkua; jean namgijagipa gisik (evil spirit), sao nangani aro muuni nangatanirangoni (witchcraft) naljokataniko on·na ama.
  • Angni chanchiani gita, Toraja Kristianrangoni bang·an Isolni gimin, Jisu Kristoni aro Sastroni gimin gisiktangtango ning·tue u·iani dongkuja. Uni giminan Toraja Kristianrangko “KTP Kristan” ine agana–jekon aganskaode “Identity Card Christians” ine ong·achim. Gipinrangni mikkango bang·anan Toraja Kristianrangara bimingnasan ong·aia aro chong·motgipa Kristian ong·aniara maia uko ma·siani chu·ongkujaenga.
  • Kosako janapbagimin gita, bang·a me·chikrangan Islamona pil·angenga ine nikna man·a; maina bisongde ia convert ong·aniara office ID-ko change ka·anisan aro maming dal·a kam ong·ja ine chanchia. Da·alo, Kristian ong·aniara bimingnasan aro office ID-o “Kristian” ine seanisan ong·aia ine chanchina nangjaenga, indiba janggi tanga gimik ka·tongo Kristoko seanisa ong·a. Maina Jisu Kristo bang·a gitelrangoni saksagipa gitel ong·ja, indiba papko watna man·gipa Gitelsa aro uasan mangmang Isol ong·a ine ma·siatna nangenga.

Ku·mongrimani
Bang·a manderangni Nama Kattako knae Kristian ong·anirangko nika, indiba an·ching bebera·giparang uamangko Kristoo dal·roroatna aro bilakbatroroatna rake kam ka·na nangenga ine anga nikskaa. Bilsi 3 (gittam) mangmangsan Torajao dongbaoba, uamangni gimin angni chanchianirang namen dingtangaha. Re·angchengo angni sing·aniara, “Angko ia biapo nangbebeengama,” ine ong·achim, indiba da·o angni aganchakanide, “Oe, angkosan ong·ja, indiba bang·a gipinrangkoba uamangna nangenga.” Iano bang·gija kattarangko seachi sakantini gisiko chanchianiko naatnasan ong·aia, indiba Toraja manderangni da·o janggi tangenganiko nike namen dukde man·skaa.

Da·alo ia seaniko jerangan poraisoengachim, sakanti chadamberangko aro angni ripengskarangko ra·bina sika. Angni kam ka·enggipa Indonesia a·songan a·gilsako Muslim bang·batgipa biaprangoni damsa ong·a. A·gilsako bang·a a·songrang aro jatrang gnang; jerangan Kristoko u·ikuja aro u·igija siangna skangan Kristoni gimin u·ichina an·ching kam ka·na nangenga. Isol da·alo, Uni Nama Kattana on·kanggiparangko am·enga. Da·alo A·chik Kristianrangchiko niatengon, an·chingonikoba Isolna on·kanggiparangko nikatgenma?

Maina, “Indide jeko beberakuja, uo uamang maidake bigen? Aro jeni gimin knakuja, uo uamang maidake beberagen? Aro aganprakgipa griode, uamang maidake knagen? Aro uamangko watatjaode, uamang maidake aganprakgen? Jedake sea gnang, Namarangko aganprakgiparangni jaarang mairongpile nitoa” (Rom. 10:15).

Isol sakantina pattichina.

 

Isol Baksa Re·ruraani

Isol Baksa Re·ruraani

“Enok Isol baksa re·ruraachim; unikoa ua dongjajok; maina Isol uko rimangaha” (A·ba. 5:24).

Chingni chonmiting salrango ching’ songjolni dal·gimin manderang baksa Rajasimlaonikon komila ga·akako kolna re·baronga. Songtang Santipuronin chinga ja·achi re·baronga. Komila ga·akakoba chingade name kolnaba changjae namnamakode man·nan neng·a; nokgiparangsa palna akgiminoniko ka·sae chingnade on·atronga. Re·bapilode a·brioni ia gilja nokko nikata aro dal·batgiparangoni mesoke, “…Aiwa nikatgipara Rev. Omedni gilja nok ong·a,” ine agane on·ronga. Rong·pattal dakaoni gadoe nina dakode, “wai, gadoangnabe, gadonade altua, ong·onpilnade altuja,” ine aganako gisik ra·ata. Gilja nokko nikaton gisik an·jrimjrim daka. A·chik a·songo ia biapon (Rajasimlaon) skanggipa gilja nokko rikchengaha; jeon Rev. Omed bolchu ja·pango ja·sku dipane, “O Isol, jekai ia bolchu bolni bibalrang balwana balpongange pilak biaprangchina sokanga, ua gitan Nang·ni nama katta ianoni pilakchinan gipangchina,” ine bi·rongaha. ‘Da·omangba ua apsan biapon, atchu Rev. Omedara ja·sku dipane Isolo bi·kuenggenma bia,’ ine gisiktango chanchimana.

Baditaba bilsirangonin Rajasimlaona re·bae gilja noko nape songni manderang baksa damsan Isolko olakkina sikengachim aro skanggipa gilja ong·ani gimin nape ninaba sikaha. Gisiktango sikbee dongengako Isolba u·ie, pamong baksa golpoe nioara da·alo na·simang baksa ong·pana chol man·aha. Isolko olakkipana man·asan ong·aijaha, indiba angni ku·rangchiba Isolni kattarangko chanchirimna chol ong·jolaha. Iana anga Isolo namen katchabea. Na·simangni giljao Isolni kattarangko agananina bi·chakchina ine anga, a·gilsako mingsinggipa mande Billy Graham Association-ni most senior-rangoni saksa Rev. (Dr.) Robert R. Cunville baksa golpoengon, uaba rang·san Rajasimlako nikna sikataha aro, “…Oh, Rajasimla mingamo? Rev. Omedni song, Skanggipa Mondoli…,” inenba kusi ong·bee na·simang sakantinan Krismasni ‘salam’-koba on·atjolaha.

Anga chanchia, mejal attamonin na·simang namnamgipa Krismasni kattarangko knaengaha. Ia changni Krismaso, na·simang pilakan Isolko name olakkiaha, Uni kattarangko knatimna chol ong·aha; a·gilsakni gitaba cha·aha-ringaha, chrokaha-an·sengaha. Haida saobarangde be·enrangko cha·ahani gimin mikgil amjae tusina siknaba dongaha. Ia attamna donsogimin theme, “Isol Baksa Re·ruraani” ba “Rajarangni Raja Baksa Re·ruraani,” ba “Walking with the King of kings” aro Sastro A·bachenga 5:24-ko poraion namen meli-ma·gapbea ine nikgen. Iani ortoara maia? What is ‘walking with God?’ Isol baksa re·rurae janggi tanga ine aganon maiko miksonga? Ibrirangna segimin kattao indake agana, ‘Nang·ni Janggi Tangachi Isolko Namnikatani,’ ba ‘Isol Baksa Re·ruraani.’ Uni gimin Isol baksa re·ruraa ingipana rokom gittam dake mesoke aganna man·gen: Jekai—

  • Salanti bi·achi Isol baksa agangrikani
  • Salanti Isolni mikkango janggi tangani
  • Uko bebera·enba Jokatgipa Gitel ine ra·chakani. Iarangko ra·dimesa ia somaini bako, “Isol Baksa Re·ruraani” ine chanchirimaniko dakangna.

Enok maikai janggi tangaha uani gimin Sastroo segipa podrangoniko nion altuae u·ina man·gen. Enokni gimin Sastroo bang·e seanirangko nikja. Enokara Adamni snigipa chasongni somaio janggi tanggipa saksa ong·achim. Sastro A·bachenga 5:21-24 ona Enokni gimin seaniko nika aro banoba badiaba Sastroni bakrango on·tiprak seanikosan nikna man·aiaha. Bang·e ba ro·e Enokni gimin serikani dongjaha. Indiba ua somaio Enokara, “Teng·sugipa Aski” gita chacha ong·e sakgipinrangni mikkango janggi tangaha ine nikgen. Ua somainiko niatengon, Niam Gitcham ki·tapo Enok sakgni donga. Indiba ia Sastroo agangipa Enokara, sakgipin Enoknade Isolni nikaniode namen dal·bata ine nikgen; sakgipin Enokara Kainni depante ong·achim aro uara namen man·e cha·gipa aro mingsinggipa saksa ong·ani gimin uni bimingchin ENOCH CITY ine mingpilahachim. An·chingni poraianio man·bagimin Enokara a·gilsako ru·utbate janggi tanggipa Methusellani pagipasa ong·a—jean Isol baksa re·ruraaha aro ia Enokni pagipako Jared mingachim. Indiba sakgipin Enokara Kainni depante—jean an·tang jonggipa Abelkon so·otgipasa ong·skaachim.

Eden bariko ong·atani ja·mano Isol mande dakahaon, Isolara mande baksa pangnan re·rurana namnikaha ine nikgen. Isolara an·tangko rim·dingdinge ja·rikaigipa namchikkode am·jaha, indiba Un’ baksa re·rurana amgipakosa sandiaha. Isol, uni dakgimin Adam aro Hoba baksa re·rurae janggi tanganiko an·ching nikata. Sastroo agana, “Aro sal ka·sino uamang bario roenggipa Jihova Isolni ku·rangko knaaha” ba ‘Walking in the garden of Eden in the cool of the day’ (A·ba. 3:8a). Indake re·ruraaniara apsan janggi tangna, nangrimgrikna aro nangarangko golpogrikna, ning·tue apsan janggi tangna aro pilakni giminan apsan chanchigrike kam ka·na miksonge uamangko ong·ataha. Ripengrang, Isolara sa·grerangkoba ong·ataha, indiba uamangko ong·atani miksonganiara koborrangko ra·rurachina miksonge ong·ataha. Kerup aro serabrangkoba ong·ataha, indiba An·tangko olakkigipa ong·china inesa ong·ataha. Indiba Isolni mandeko dakaniara an·tang baksa re·rurae janggi tangchinasa ong·ataha ine nikgen. Ua somairango Isol mande baksa re·rurana man·e baditan kusi ong·achim. Attamantian Isol uamangko sandibajringaiachim. Englisho agana, ‘Every afternoon in the cool of the day, God came down to seek for Adam and Eve.’ Salsaba uamangko sandigija dongnan sikjaha. Indiba, salsao Eden bario mai ong·aha, an·ching gimikan u·ia. Iano skanggipa mande Adam aro uni jikgipa Hoba Isolko manijaha; batesa uamang chipuni bimango re·bagipa Satanni dakmajoaniko man·e uni kattakosa maniaha. Isolni kattako manigija Satanni ge·etaniko dakanian namgijaniko ra·baaha aro uamangni a·selan gimikan papo ga·akaha. English Standard Versiono indake agana, “None is righteous, no, not one,” (Rom. 3:8). Saksamangba dongjaha, gimikan pap ka·grimaha ine unon confirm ka·manaha. Adam aro Hobani a·selan an·ching gimikan papo ga·akaha aro indaken Isol baksa apsan re·rurana krajaha. Uni giminsa Isolara an·tangni saksa kamkam Depante Jisu Kristoko a·gilsakona watataha—jedakode Jisu gita an·ching sakantian chang·sataie Isol baksa nangrimtaina aro gital relationshipko ong·atpil·taina man·gen.

An·ching Sastrooniko niode Isol baksa gipin manderangni re·ruraanikoba nikangkugen, jedake—Mose Isol baksa re·ruraaha, Daud rajaba Isol baksa re·ruraaha, indiba Enokan skanggipa Isol baksa re·rurae salgiona rimdoangako man·aha. Uni Isol baksa re·ruraaniara salsa, salgni, jasa, jagni, bilsisa, bilsigni ong·jaha; indiba bilsi 300 na kingking Isol baksa re·ruraaha. Englisho agana, “He walked with God for 300 long years.” Ripengrang, an·ching ianonikon minggittam skidapaniko ma·sie ra·na aro uarango panchake chanchiangna:

  • Skanggipao, Enokara Isolna kengipa pagipa ong·achim. Methusellako ba·ani somaio bilsi 65 mang ong·ahachim, uni ja·manoba ua depante-demechikrangko ba·kuaha. Uni gimin Enoko depante-demechik bang·en gnang ine nikgen.
  • Gnigipao, Enok jedakgipa obostaoba, neng·nikarangko chagrongoba Isolko watgalgija Isol baksa re·ruraaha.
  • Gittamgipao, Enokara uni bon·kamgipa somaina skang ba uko salgiona rimdoangkuja kingkingba dontonggija Isol baksa re·ruraaha.

Skanggipao, ‘Enokara Isolna Kene Janggi Tanggipa Pagipa’ Ong·a
Ia donsogimin textoniko niode Enokara Methusellako ba·ani somaio bilsi 65 ong·ahachim. An·chingode bilsi 65 ong·ahaode budepa-buchuma ong·angaha. Bilsi 35/40 ong·angahaon, ‘da·onaba ia mandede jikgipa ra·kujawai,’ ine agantokaia. Indiba Enokde bilsi 65 ong·osa Methusellako ba·aha. Uni ja·manoba ua depante-demechikrangko ba·kuaha ine Sastroo agananiko nikgen. Badita sak dedrangko ba·kuaha, uarangko Sastroo sea dongja, indiba bilsi 300 na kingking Isol baksa re·ruraaniko dontongjaha. Uni ortode an·ching gita chachan Enokba bia ka·e jikgipa donggipa mande ong·a. Responsibility gnang, sko saanirang, neng·nikanirang gnanggipa pagipaan ong·a. Bi·sarangba namen bang·a, haida uaba dedrangko sakantikon aldu-mittanganion baditan neng·nikarangko chagrongenggen. An·ching gitan uaba gitap gitap salantian baditan neng·nikenggenchim! Haida, mes kimilrangko pale ba maikoba dake an·tangni bi·sarangko aldupaenggen! An·chingsa da·o altuariri aro olgrokgrok, ‘Enokde Isol baksa re·ruraani gimin Isolonikon dap dap man·aienggen,’ ine chanchiatnaba donga. Ong·ja! Pagipa saksa ong·enba pilak neng·nikanirangan uo dongchongmotaha. Bi·sarangko dal·rorobaon pilak uamangko discipline ka·ani, namao dal·atna skani, haida uamangni somaini kri uamangko Sanhedrin ba ua indake maiba Bible Study dakgipa kamalrangni skianirangona watatna inon korosrangkoba nangenggenchim. Baditan una neng·nikanirang ong·enggenchim.

Angni dedrangba da·osa dal·rorobaenga. Pagipa ong·e, ‘Fathership role’ aro ‘Faith in God’ iarangni gimin chanchina nangani sokbaaha. Paa saksa ong·enba Isolo bebera·ani gimin balance ka·grikna gita nanganio neng·nikanirangko chagrongna a·bachengaha. Na·simangoniba saobarangde indaken ong·enggen. Ango bi·sa sakgnisan dongaia, indiba sak 5/6 donggiparangde baditan neng·niksrangenggen ine chanchiata. Bi·sarang dal·rorobaenga aro a·gilsak baksa donge a·gilsaknirangko ja·rikna a·bachenga. Da·ororode electronics, ba rokomanti, dingtang dingtang ma·a-paana jajrengchipchipani, ‘maian ong·gen, bi·sarangara indakarangko jakkalenga, indakarangko nienga, indakarangko TV-rango niksoenga, newsrango salantian habi-jabi sokbaenga, uarangko nieba maiba ong·anggenma,’ ine ma·a-paarang chanchie sko saaniko chagrongchong·motenga. Uni gimin, Enokba an·ching gitan baditan sko sapaenggen ine chanchiatna man·a. Indioba Sastrooniko niode, ia indakgipa neng·nikanirangko chagrongoba Enokara bilsi 300 na kingking Isol baksa re·ruraaha. Aiao! Bilsi 300 de namen bang·aha. An·chingni gisik pil·anirang dikdiksanasan ong·na nangja, an·tangtangko toromi ine mesokmikna nangja, nammitingosan giljarangchi re·aina gisik nangani ong·ja, nokdango neng·nikanirang sokbaosan Isolko am·aiani ong·na nangja, kenanirang sokbaosan Uko sandiaiani ong·na nangja; indiba Enok gita an·ching sakantiba pilak somaion Isol baksa re·rurana nanggen. Basakoba maiaba neng·nikanirang, ba chakna amgijagipa obostarangko chagrongon Isolko am·ani pal, batesa uko janggilate katna jotton ka·a aro Isoloni chel·e branganga. Isolona katnapani pal, skatang daknasa cholko sandiangaona sokata. An·ching nokdangni mande sakantian iarangko chagrongon an·tangtangko rakkirikna man·na nangachim.

Skangrangode nokrangoba, “Christ is the Head of this House; Unseen Guest in every meal; Silent Listener to every conversation,” ine framerangko pakmarango donako nikronga. Da·ode uarangkoba nikangjaengjok! Tarigimin frame-rang gimaanga baksana, Isol baksa janggi tanganiba, Un’ baksa re·ruraaniba komiroroangama, olgrokroroangama ine chanchiman·a. Jisu Kristoara nokdango, ‘SKOTONG’ ba ‘NIKGIJAGIPA SOKGIPA’ ba ‘SILENT LISTERNER’ ong·bebeode, jik-se kajia ong·mitingo, dedrang hala ka·mitingo ba jegrik-dokgrikmitingode maidaken dongpaenggen ine chanchiman·a. Un’ baksa re·ruraanina name golpoaniko knajaode, maiaba man·dapanirangni giminsa agan-golpoakosan knaiode Isolara maikai an·chingni gimin chanchienggen! Enok pagipa saksa ong·e janggi tanganiko niatode, gimik dakgipa somaion Isolna kene re·ruraaha.

Gnigipao, Enokara Je Obostaoba Isolko Watgalgija Ong·a
Sastrooniko niatode Enok namen an·tangni re·ruraaniko dontonggija re·rurana cholko ra·aha; jedakgipa obostaoba Isolko watgaljaha, Isol baksa re·rurana nanganiko janggi tanga gimikon dingtangatjaha. Haida, Enokni somaiode namkalenggen, an·chingo gita mangmangde ong·jaenggen; uni giminsa Enokba churing-chupekgija, skatang namgija kamrangko ka·gija re·rurana man·aha ine chanchinaba donga. Indiba indake ong·ja, ripengrang. Ua somairangoba namkalja. Enokni janggi tanganio mairangko chagrongaha uko tale sea dongja beben, indiba ua chasongni gipin obostarangko chanchiatna man·a. Pilakchin namgijanian gapaia, public corruption rang donga, til·lek-an·chaanirang, me·a-me·chik ong·gija dakanirang, churing-chupekanirang, togia-cha·bokanirang, manigijanirang, dedrangni mannerless ba katta manigijanirang, so·otanirang pilakan skangonin donga ine nikgen. Kainba an·tangni jonggipa Abelkon so·ote katangaha ineba an·ching u·ia. Sastroo agana, “Aro Adamoni chasong snigipa Enokba iamangni gimin katchinike iako aganaha, …… uamangni ku·sik gaora de·gipa aro uamang man·dapna ine mikkang nigiparang ong·a” (Juda 14-16). An·chingni chasongode da·ode nambatnasa kraaha. City ba townrango, songrangoba technologyko jakkalna man·aha. Gilja re·oba Sastroko ra·bitgijan mobileon choliatna man·aiaha, newsrangko niksoenga aro gimik dakgipakon mobile internet gitan man·soaiaha. Namen advance ong·bebeaha. Chola-ba·ra, cha·a-ringani, news, movies, messages, Facebook, WhatsApp, Twitter aro una agreba gipinrangkoba online man·aijok. Jik-se man·jaoba online man·aijok maiba ua shaadi.com ba maianaba… Saobarang aganenga, noksulona re·ange apsan asonge gue-pan cha·jole golpo-mitdakna nanggija “SMS” ka·e mitdakatna man·aijokna…namjabate nikroroengaha. Gimikkon online man·bebeaiengjok! Indiba mingsako mangmang online dakna man·ja—Isol baksa re·ruranade online dakna man·ja, INLINE ONG·NA NANGTELAIA. Iako daknara mandeni ka·tong ning·oni baksa ong·na nanga. INLINE ong·ode pangnan Isol baksa direct connection dongtelnan nangaigen. Enokba Isol baksa direct inline connect ka·esa, apsan ong·na man·aha, stitgrike dongaha aro indakesa apsan Un’ baksa bilsi 300 na re·ruraaha.

Skangode Daranggiri antiko cha·na re·anggiparangara ching’ song Santipurkon nappake re·tokachim. Anga chonengkua, Sukrobal pringode pala-sim·aniko dakna, me·su-samjak brena ine re·anggiparangko nikrikaia. Salsaode, jik-se melie, ka·dingsmitpil·e Daranggiri antiona ong·onangako nikrikaha. Apsan manderangan antidamoni re·bapilon maian ong·tokaha! Ku·sik aganaba gri, kusi ong·a ka·dingsmitaba gri, segipa skang, jikgipa ja·man chel·tanggrike, jrip mitip dobapil·ako niksoe gisiko chanchiaha. ‘Ha…! Pringode apsan kusi ong·e re·angako nikrika, re·bapil·oara dingtang dingtangsajok.’ Unoara angni ma·gipa sagisa, “Koros ka·ani bidingo golmal ong·tokenggen, kajia-golmal nangesa da·o dingtang dingtang re·angenga uamangde,” ine aganaha. Jiksesani gisepo maiaba a·selni gimin agree ong·jaha, ra·chakgrikna amjaha aro uni giminsa apsan re·bapil·na uamang namnikjaha. Ripengrang, Isol baksa re·rurana inode, sakgnian agree ong·na nanggen, Uni dongimin niamrangko manina nanggen, Un’ baksa personal relationship dongna nanggen, unosa Isol baksa apsan re·rurana man·gen. Enokba Isolni kattarangko agree ka·aha, niamrangko maniaha, an·tangni relationshipko mangrakataha aro indakesa bilsi 300 na Un’ baksa re·rurana man·aha. Chingni chonmiting salrangode half-pant grinarangkoba kodaptaitaie-sikritchutaitaie ganako gisik ra·atbea. English kattaode ukon darn ka·a ine agana. Grinakomangba ua somairangode gamchatniknan nangpaia. Chinga nokgimik mejao Guwahatio on·tisa koros ka·na napaha aro paltangtang namnika gita ba·rarangko niengachim. Demechikgipa angona re·bae, “Baba, angaba ba·ra choose ka·nane?” angko sing·aha. “Am, basebo! Maidakgipako?” ine anga sing·aha. Long pant chingchree donenggipachiko jaksi ote mesoke, “Ua jeans grinchichigipako, “Torn jeans-ko,” ine aganaha. On·tisa jagoka gnang, “Torn Jeans?” ine sing·aha. Unoara, “Hoe,” ine aganchakaha. “Ha…, dal·rorobaan’ baksa skia man·e mande ong·angpachina ine chanchie poraiatpaengachim, da·oara bi·amnasa chanchibasrangengjokma!” ine gisiko ka·dingsik dakaha. Mejaoba saksa mande aganengachim, saoba WhatsApp-o message watatana…, “Ripengrang, na·simango sanoba ba·ra grinchichia, naponga, ba namgijarang dongode ia addressona watatpabone. Bi·amgiparangna ong·ja, ua man·e cha·giparangni dedrangna on·atna inesa sandiatenga…” Maiko aganpil·gen? A·gilsakan ulta-pultasa ong·aiengjok. Beben, skangrangode bi·amgiparangnasa indake ba·ra grinarangkode on·paachim.

Da·ororode Shillongosan ong·aija, gimikchin be·enrango ‘tattoo’ ingipako nonga-tokako bang·en nikengaha. Sports-na gisik nanggipa, celebrities, models, singers, businessman, gimikan ia ‘tattoo’ ka·aniko daktokenga. Chingni noko kam ka·gipa saksa mali donga–noksam-nokgil gamrokgipa, pulrangko tarigipa-simsakgipa. Uaba be·en gimikan ‘tattoo’ ka·an gapchipaiachim! Anga uko sing·e inaha, “Na·ara git ring·ane?” “Ring·ja,” ine aganchakaha. “Robol kal·ane,” anga sing·kuaha. “Kal·ja,” ine aganchaktaiaha. Unon, “Indakode mainasa tattoo ka·a?” ine anga insrangaha. Unoara “Gipinrangni tattoo ka·ako nikanasa ka·paia,” ine aganchakaha. Celebrities ong·jaoba, mingsingako man·jaoba an·chingde gimikkon ja·rikna altuabea. A·gilsaknirangko ja·riknade altuabea, indiba Isol baksa re·runade neng·nikskaa. Ripengrang, tattoo ka·ani giminba Niam Gitchamo Levirangna 19:28-ko poraiode nikgen, “…Aro na·simangni be·enrango maming tokarangko daknabe; Angan Jihova ong·a.” Iarangba Isolni beng·gimin ge·etani—jekon an·ching dakna nangjachim. Uni ortode, Enokni somairangoba indakako dakgiparang aro habi-jabi namgijanirangan gapaia. Uni gimin skangni somairangonin ia indakgipa namgijanirang donga ine an·ching u·ie ra·na. An·chingni be·en, gisik-ka·tongara Isolni dongram torom-nokdring ong·a. Uni kosako ba ning·ao maiaba chipuni bimangko, sala, toka-nonganirangko dakjachina an·chingko Isolan beng·manaha. Adam aro Hoba pap ka·ani ja·mano, Isolni Eden bariona re·baon kene dongnuaha. Na·aba nang·ni skatang dake roengani gimin Isolna kenengama? Skatang dakjaoba, haida an·chingba Isol baksa re·ruragija maikobasa dakengama? Ding·kari, sin·kari, duk-skimani, kena-sin·ani, kangal-cha·asiani somai gimikon Enok Isol baksa dontonggija re·ruraaha. Na·ara an·tangko maidake nikenga?

Gittamgipao, Enok Uni Bimang Dingtang Ong·onaba Isol Baksa Re·ruraaha
Saoba ia A·bachenga 5:24 ko name ma·siatna ine adita a·gilsakni kattarangchi seaha. Uni golponi gita, salsao Enok aro Isolara apsan re·ramangengon aditan chel·angaha. ‘Enok, nang’ nokonide aditan chel·bajok, na·a re·angpilgija hai, da·aloni intalan Ang’ nokchi re·basrangaibojok,’ ine Isol aganaha ina. Paul ukon Ibrirangna segipa 11:5-o agana. “By faith Enoch was translated that he should not see death; and was not found, because God had translated him: for before his translation he had this testimony, that he pleased God (KJV).” Enokni re·ruraaniara indakpil·e Isolko namnikatahani gimin, Isolara uko siatna sikjaha. Enokni Isol baksa meliani aro re·ruraaniara aiao inmanpil·aha. Salsao Isolara uko siatnan sikpiljaha. Uni giminsa uko siatgija manggittang rimangaha ine seako nika. Iani gimin dingtang dingtang scholarrang agananirang donga. Mitamara ‘rapture’ ong·ja, indiba mitamara aganskaa, ‘rapture’-an ong·a, indiba uko ‘manggittang’ rimangaha.

Iani gimin English versionrango ‘translated’ ine seako nikgen aro ia ‘Translated’ ingipako Latin ku·sikode ‘batsotataha’ ba uko ‘nalsachina de·tomangaha’ ine ong·a. Uni ortode Isolara ia Enokko siani a·kaweoni dingtang dakate uko de·tome salgichina rimangaha. Indake ‘dingtangatani,’ ‘manggittang rimdoani,’ ‘rapture,’ ba ‘bebera·giparangko,’ rimdoanikon a·gilsako dal·begipa duk ba a·rikbeani salrangni gisepo ong·attaigen aro ia ‘rapture’-ni somaio rimdoangako man·giparang ia a·rikbeani salrangko chagrongjawaha. Uamang Jisu Kristoko bangbango gronggen. Jedake, skanggipao Isol, Enokko gittang rimangaha, unikoa Elijako rimangaha aro gittamgipao, Jisu Kristoko rimdoangaha. Da·o brigipa chango bebera·giparangko rimdona RAPTURE-ko donsoenga. Ong·baenga obostarangko nie chanchiode, Jisu Kristoni re·baani sepangbeaha ine nikgen. Knakugija, nikkugija aro ong·ronggijako an·ching nikengaha, knaengaha. Iarangan ong·gnigipa sal aro somaini gimin paraksoaniko on·enga. Kristianrangko a·rikani, toromna sanalani aro dingtang dingtang a·selrangkon nikengaha. Darangba aganna man·ja, haida angni-nang·ni somaion ong·naba donga. Kenatna iako agana ong·ja, indiba pilakan sesogimin gitan ong·baengaha. Sastroo agana, “Na·simang manderangko namnikatna jotton ka·nabe, indiba Isolkosa namnikatna jotton ka·bo” (1 Thess. 2:4). Ibrirangna 11:6 oba indake agana, “Indiba bebera·ani gri, mamingdakeba Isolko namnikatna amja.” Enok, Isolko namnikataha, Un’ baksa re·ruraaha aro Isol uko rimdoangaha.

Mati 24:4 oni poraiangode, an·ching sakantina mikraksoani kattarangko seako nikgen. Bebera·anio olgrokani gimin, nammitingo Isol baksa name re·rurajani gimin SRIKSRIK RIMDOANI somaio watchangako man·ode, aiao…, ua “A·rikbeani Salrangko” chagrongtelnan nanggen. An·chingba, Isolni nikanio ua RAPTURE-on bak man·pagen ine ka·dongsoengama? Nang·ni re·ruraaniara Isolko namnikatpaengama? ‘Jisuni Gnigipa Re·bapil·anina’ tarisoengama ma skanggipa Krismaskon manie salko da·oba gualkuaiengama? A·gilsaknirangchin da·alo an·chingkoba gualatengama? Attamchipak, Isol Eden bario Adam aro Hobako sandibeaha gitan, da·alo an·ching sakantikoba Un’ baksa re·ruragipa ong·china sandienga. Isol baksa gipinni re·ruraanikode na·a namnikode an·tangde re·rurajawama? Gipinrang Isol baksa re·rurachina, angade re·rurajawa ine chanchie dongaikugenma? Haida na·a, Enok gita bilsi 300 na re·rurana man·janaba donga, indiba nang·ni gisik pil·aoni chanange, bilsi 20/30/40/60 ba una bateba Isol baksa re·ruragen ine agangenma? Na·a, indake re·ruraode, Isol nang·ko namnikgen aro ua re·ruraani bewalan gipinrangnaba mesokani ong·gen. Sastroo agana, “Na·simangan Kristoni chittirang ong·a, a·gilsakni segimin kalirangchi ong·ja; indiba ka·tongplengrango…” (2 Kor. 3:6).

Ku·mongrimani
Nigeria a·songo, Oluchi Noangpo minggipa dal·rorobaenggipa bi·sa saksa gnangchim. Ua bi·sa Jisuni gimin knaaha—Jisuara bi·sarangna ka·saa, aiao inmapil·gipa kamrangko ka·a, sagiparangko an·sengata aro ma·manti sagiparangkoba jedake konchiritam manderangkoba rimchaksoaia ine u·ie, Jisu manchako mikkang chongchong grongna aro nikna sikbeaha. Dangtape ninaba skaha. Jeo Kristianrangko nika, unon uamangoniko Jisuko sandie nibeaha, indiba darangba Jisuni kam gita una mesokjaengachim. Salsao, ia bi·sara ma·gipako dakchakna ine Abiah stateni ramao ‘te·rik ra·bo, te·rik ra·bo,’ ine palengachim. Rang·sanan, uni janggilchini bus ge·sa re·bae ua bi·sako su·tingdateaha. Bi·sa ramao ga·akaha aro saknaako man·aha. Uasan ong·aija, uni palna ra·bagipa te·rikrangkoba garian salprete bnekattoksrangaha. Bi·sa duk ong·bee aro ka·siksikbee, “Angkode angni amade bilongen sasti on·gnok, doka-satako man·gnok,” ine grapbeaha. Manderang, ukon re·pakangenga, mitamrang re·bae niangenga, indiba darangba ua bi·sako sing·e nigipan dongjaha. Unon, ia bi·sara, ‘angni indake duko ga·akmitingo Jisu mancha re·baosachim, Uade angko ka·dimeatgenchim aro angna dakchakgenchim…, ‘angade maikai da·ode nokchi re·pilkugen?’ ine chanchibeaha. Uno chacha, saksa agittal mande uni mikkango chadenge, “Maina grapenga ang’ jong?” ine sing·eaha. Bi·sa, bnekgimin te·rikrangko mesoke, “Nibo, noko cha·ani-ringanina dakchakani ong·gen inenba, ia te·rikrangko palchina angni ma·gipa ianona watatachim…, indiba obostaan dongjajok!” ine aganchakaha. “Nokchi re·piloba angkode dokaignok—maikai angara nokchi re·pilkugen?” ine bi·sa agankuaha. Agittal mande ja·sku dipane aro pakkreo doktoptope, “Te·rikni damara badita ong·gen, jong?” ine sing·aha. Aditana bi·sa niwilwale, “Ritchagni mang ong·gen,” ine aganchakaha. Ua mande, jeponi tangka ritchagniko bikote, bi·sani jako on·e aganaha, “Ha, ia angni te·rik palani dam,” ine nang·ni ma·gipana on·ebo. Bi·sa kusian gapaha aro, ‘…Aia, da·alsa anga ia Jisuko chagrongaha,’ ine chanchiaha. ‘Bang·an ia ramako re·angtokenga, indiba darangba ka·sachakgipan gri…’ ine ka·dimeatako man·aha. Dukni somaio ia mandesa angona re·bae dakchakeaha ine gisiktango chanchie, “Sir,” mikchi ipakjoljole, “na·ara Jisuma?” uko sing·aha. Unon agittal mande aganchake, “Ong·ja, ang’ jong, angade Jisu ong·ja; indiba Jisuni baltigipasa, Uni degipasa,” ine aganchake re·angaha.

Ia bi·sa, Jisuko mikkang chongchong nikjahaoba, ka·sachakan gapgipa Kristian mandeko un’ salo gronge uni janggi tangani namen dingtangsrangaha. Jisuko chong·mot anga nikjaoba, uni namgipa kamchin Kristoni chinko nikaha aro u·iaha. Bimang chongchong Jisu angona re·bajaoba, Jisu gita dakgipa manderangba dongkuenga ine gisiktango chanchie bebera·anio kim·kimbataha. Watata Paul ukon agana, “An·ching sakantian Kristoni chittirang ong·a.” Ka·saarang, an·chingara maidakgipa chitti ong·a? Ma·a-paarang, an·chingoniko an·chingni dedrang maiko skie ra·enga? Chadamberang, na·simangni ma·a-paa aro jonggipa-nogiparang mai namako nikpaenga? Da·alo, an·chingara maidakgipa chitting ong·enga? Sastro-git ra·ede giljachi re·enga, indiba a·palode an·ching ku·sik kragijachi aro cholon-bewal namgijako mesokengama? Ian an·chingni bebera·ani levelma? Ian an·chingni Isol baksa re·ruraani levelma? Ia Krismaso indakgipa themeko donaniara an·chingna namen gamchata aro iana Isolko mitelna kraa. Isolko namnikatna janggi tangjaode sako namnikatgen? Isol baksa re·rurajaode saming re·ruragen? Isolko namnikatna na·an olakkijaengode, sako namnikatna indin olakkie donggen? Isolko namnikatna mondolio dangdike on·jaode sana dangdike on·gen? Haida, an·ching Krismasko maninade pangna bilsian namnikaia aro kusi ong·bea, indiba apsan Mande, jean chisolo datkapako man·a—Jisu Kristoko ra·chaknade sikja. Indaken ong·bebeama? Kattakosan an·chingara, “Uan, Rajarangni Raja,” ine jakkalaiama ma U’gitade ong·nade siktaijama? On·grike, suale, re·grik-dogrike, cha·a-ringanirangko aro Krismas treerangko tarie manianirangko daka. Uarangko dakaniko anga jegala ong·ja, namja aro nangja ine aganja; dakbo aro ka·bo, indiba uarang pilakan chong·mot Isolko aro Jisu Kristoona directionko mesokgipa ong·china.

Enok pagipa saksa ong·e, Isolna kene janggi tangaha, jedakgipa obostaoba Isol baksa re·ruraaha aro uni bimang dingtang ong·aonaba dontonggija Un’ baksa re·ruraaha. Manderang an·tangtangni kamo busy ong·oba, Enokde Isol baksa re·ruraaniko watgaljaha. Uni bebera·ani, janggi tangani bewal, kam pilakan Isol Jihovako namnikataha aro Isol uko manggittang rimdoangaha. Nang·ko aro angkoba Isol rimdona senge dongengon, an·chingni janggi tangani, kam, cholon-bewal aro bebera·aniara maidakgipa gadango ong·enga? Hai chanchie nina. Ia somaimanchaon Isol nang·ko rimdoangbebeode na·ara salgio ADJUST ka·na man·genma? Uni gimin, nammitingon, name re·rurae janggi tangna.

Angni ma·a-paa, chadambe pante-me·tra aro bi·sarang na·simang sakantinan Isol pattichina aro Rev. Omed sagini niksamsoe Isolo bi·a gitan, pil·sataie an·ching sakantian revive ka·ako man·enba gisikni gita gipinrangchina Isolni katta gipangtaichina, angni ska aro bi’a, Amen.

 

Malthus S Sangma

Senokgipa

Contact Us